ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Είμαστε στη Μεγάλη εβδομάδα, μια ξεχωριστή στιγμή στη θρησκευτική ζωή των Ελλήνων. Πέντε ημέρες με πρωτεύουσα θέση στον μεταφυσικό κόσμο τους. Πρέπει να το παραδεχτούμε υπάρχει μια ιδιαιτερότητα που χαρακτηρίζει πολλές πτυχές του Ελληνικού βίου. Στην ιστορική μας διαδρομή κυριαρχεί η αγάπη για τη ζωή κι  ο θρήνος για το θάνατο [ο μέλας ΄Αδης, γλυκιά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα κ.λπ.]όπως αποτυπώνεται σε πλήθος γραπτών. Ο Έλληνας των άκρων, του απόλυτου. Έτσι και εδώ. Μια εβδομάδα θλίψης, συμμετοχής στο θείο δράμα με τον τρόπο του ο καθένας, βύθισης, ενδοσκόπησης, πένθους, επιτάφιων θρήνων και στο τέλος η αποθέωση της ζωής, η έκρηξη, όχι η απλή χαρά αλλά τρέλα, ξεφάντωμα, ψητά αρνιά, γλέντι με  δημοτικό τραγούδι. Έξοδος από το σκοτάδι στο φως, ένα πέρασμα από το θάνατο στη ζωή μέσα σ’ ένα κλίμα αγάπης και αδελφοσύνης. Από το ω γλυκύ μου έαρ, πού έδυ σου το κάλλος, στην Ανάσταση. Στον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο δεν το βρίσκουμε αυτό.

 Όλα αυτά την Άνοιξη, την εποχή της αναγέννησης της φύσης, της ζωής. Στον ξανθό,  χιλιοτραγουδισμένο Απρίλη, όπου όλα βρίσκονται σ’ έναν πραγματικό οργασμό , όπου σμίγουν τα πολύχρωμα λουλούδια με το πράσινο, το κελάδημα των πουλιών με τις μελωδίες της γιορτής, οι μυρωδιές με το λιβάνι. Μοιάζουν οι Έλληνες, αιώνες τώρα, να συνεχίζουν να βιώνουν–με άλλο περιεχόμενο- το μύθο του Άδωνη και την άνοδο στη ζωή της Περσεφόνης, που σηματοδοτούν την ανάσταση της φύσης. Από την άλλη πλευρά πιθανόν να έχουμε συσχετίσει το γεγονός της Ανάστασης με τα πάθη του λαού αυτού μετά την κατάρρευση του αρχαίου κόσμου. Γιατί η ζωή του από τότε ήταν  μια διαρκής πτώση, συνεχόμενα πάθη, αλλά όμως πάντοτε μες τη ψυχή τους  φαίνεται ότι ενυπήρχε η προσμονή της ανάστασής του. Αιώνες τώρα οι Έλληνες ζουν τις ημέρες αυτές με τον ίδιο σχεδόν τρόπο. Τα έθιμα ενός λαού αποτελούν στοιχεία της ψυχής του και δείχνουν τη συνέχειά του. Παραθέτω λοιπόν μερικές περιγραφές περιηγητών και άλλων που έζησαν σε περασμένο αιώνα το Ελληνικό Πάσχα.

 Πρώτη αναφορά η περιγραφή  από τον Γάλλο γιατρό Πουκεβίλ, μέσα από τις εντυπώσεις του, που εκδίδει το 1805, χρόνια Τουρκοκρατίας: «Το Μεγάλο Σάββατο βλέπεις να ξαναγεννιέται η ελπίδα στα πρόσωπά τους – χιλιάδες χέρια βρίσκονται σε δράση για να ψήσουν γλυκίσματα και να βάψουν αυγά με πολλούς τρόπους. Φτάνει το μεσημέρι.   Από μακριά κυκλοφορεί θορυβώδικη χαρά, από μακριά αναδίνεται η μυρωδιά από τις προετοιμασίες.   Αρχίζουν με τη λύρα, ακούγεται ο ήχος από το ντέφι που είχε ξεχαστεί όλη τη σαρακοστή.   Από ένα κοφίνι από λυγαριά βγάζουν το νυφιάτικο κοστούμι, το πλουμισμένο με χρυσά σιρίτια και φορτωμένο με μεγάλα λουλούδια. Οι γυναίκες καθαρίζουν το σπίτι και ρίχνουν άφθονο νερό πάνω στο πάτωμα.   Τέλος, μόλις δοθεί το σύνθημα, πετούν φύρδην μίγδην από τα παράθυρα για να τα σπάσουν, τα παλιά βάζα της κουζίνας, που χρησιμοποίησαν κατά την σαρακοστή, και η τελετή αυτή λέγεται το πέταμα της σαρακοστής από τα παράθυρα.

  Το βράδυ πηγαίνουν στον πασά για να εκλιπαρήσουν την άδεια να διασκεδάσουν. Του κάνουν ένα δώρο κι εκείνος δεν παραλείπει να αποδεχθεί ευνοϊκά μια αίτηση που του υποβλήθηκε με τόσο καλό τρόπο. Την εβδομάδα αυτή οι Τούρκοι, ανεκτικοί από αρχή ή από συμφέρον, δείχνουν ένα είδος σεβασμού στους χριστιανούς. Επίσης  περνούν τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς την Κυριακή του Πάσχα μέσα στην εκκλησία και. μόλις ο ήλιος αρχίζει να φωτίζει το πιο μακρινό κομμάτι του ορίζοντα, μόλις χαράζει η ημέρα, χίλιες φωνές ψάλλουν την ιαχή της χαράς. Το αλληλούια αντηχεί ως τους ουρανούς Ο δεσπότης, από το βάθος του ιερού, που ανοίγει αυτή τη στιγμή, αναγγέλλει το μέγα γεγονός, την Ανάσταση, και οι Έλληνες αγκαλιάζονται συγχαίροντας ο ένας τον άλλο με τούτα τα λόγια: Χριστός Ανέστη. Τότε ο Έλληνας ξαναγίνεται άνθρωπος, ξαναγίνεται ο εαυτός του.

Τα αρνιά που ευλογήθηκαν την παραμονή, ετοιμασμένα για να φαγωθούν, έχουν περάσει στη σούβλα αλειμμένα με λίπος και πασπαλισμένα με ρίγανη.   Τα σερβίρουν στα τραπέζια που έχουν στηθεί στο ύπαιθρο, αρχίζουν να τρώνε από το πρωί και το κρασί τρέχει άφθονο. Η χαρά, τα τραγούδια, προάγγελοι της μέθης, αναγγέλλουν πως ο Έλληνας ξέχασε τη δυστυχία της ζωής του...». («Ταξίδι στο Μοριά», Πουκεβίλ, εκδόσεις Τολίδη).

 Αργότερα, μετά την απελευθέρωση, το Πάσχα του 1829, ο Γάλλος αρχαιολόγος Εντγκάρ Κινέ μάς περιγράφει:   «Όλοι φιλιούνται το πρωί σαν συναντιούνται. Δεν υπάρχει ούτε ένα άθλιο χαμόσπιτο που να μην μαζεύει τους ανθρώπους του γύρω από μία πιατέλα αρνί. Αυτή τη μέρα οι Έλληνες γίνονται πάλι αυτοί του Αριστοφάνη και του Απουλήιου!».

 Δέκα χρόνια αργότερα η Δανέζα αρχαιολόγος Χριστιάνα Λυτ, σύζυγος του ιερέα της Αμαλίας, γράφει στο ημερολόγιό της: «Οι μέρες του Πάσχα γιορτάζονται με πολλές τουφεκιές. Όση περισσότερη φασαρία γίνεται, τόσο μεγαλύτερη τιμή είναι για τον νοικοκύρη που πιστεύει ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να γιορτάσει τη μέρα αυτή».

Στα 1852, ο επίσης Γάλλος αρχαιολόγος Εντμόντ Αμπού σατιρίζει το ελληνικό Πάσχα:   «Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου η νηστεία τελειώνει κι η γιορτή αρχίζει. Όλες οι εκκλησίες είναι πλημμυρισμένες από κόσμο. Χτυπά το κανόνι, αρχίζει η μουσική, όλη η πόλη αγκαλιάζεται, τα βεγγαλικά φώτα ανάβουν και ο καθένας ανάβει ένα κερί που κρατά στο χέρι.   Ο ελληνικός λαός αγαπά το θόρυβο και οι τουφεκιές είναι απαραίτητες για την ευτυχία του. Πιστεύει όπως και ο Άραβας ότι δεν γίνεται ωραία γιορτή χωρίς μπαρούτι. Οι γιορτές του Πάσχα αντηχούν από μία συνεχή έκρηξη.

   Η αστυνομία πήρε απόφαση να εμποδίσει τις τουφεκιές του Πάσχα, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα. Οι αρχές πήραν τέτοια μέτρα που να εγγυώνται τη δημόσια γαλήνη.   Έτσι μας στάθηκε αδύνατον από δύο νύχτες να κλείσουμε μάτι! Δεν έριχναν πια τουφεκιές στους δρόμους αλλά τις έριχναν από τα παράθυρα, στις αυλές και... εν ανάγκη, στις καπνοδόχους!». («Η Ελλάδα του Όθωνα, Ε. Αμπού, εκδ. Μεταίχμιο).

Οι Έλληνες τώρα ζούμε ένα Πάσχα που δεν ζήσαμε ποτέ στο παρελθόν. Θα περάσει. Οι καλύτερες ευχές  σε όλους μας.

                                                                            Αίγιο 2020

                                                                    Τζεβελέκας Δημήτρης

Υ.Γ1 Το έτος 1772, λόγω του Ρωσοτουρκικού πολέμου, με εντολή του Πατριάρχη Κων/λεως απαγορεύτηκε κάθε εορταστική εκδήλωση για το Πάσχα και όλοι οι Χριστιανοί της Πόλης έμειναν κλεισμένοι στα σπίτια τους!

Υ.Γ.2 Πηγή κειμένων: ΄Αρτεμις Σκουμπουρδή- LIFO