200 ΧΡΟΝΙΆ ΑΠΌ ΤΟ 1821: ΜΙΑ ΜΙΚΡΉ ΟΙΚΟΝ/ΚΗ ΙΣΤΟΡΊΑ

Από τις αρχές του 18 ^ου αιώνα στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη καθώς και στα παραλιακά εμπορικά κέντρα της Μαύρης θάλασσας παρατηρείται μια αύξηση του αστικού πληθυσμού. Σιγά σιγά αρχίζει να μετασχηματίζονται οι μηχανισμοί παραγωγής και μεταποίησης. Αναπτύσσεται η υφαντουργία, αυξάνεται η ζήτηση βασικών ειδών διατροφής κυρίως στις αγορές της Δυτ. Ευρώπης : προϊόντα όπως σιτάρι, ακατέργαστο μετάξι και βαμβάκι, μαλλί, νήματα, λάδι, δημητριακά ενδιαφέρουν πολύ τις αγορές που ανέφερα  και πιο ειδικά για την περιοχή μας η σταφίδα  αρχίζει να ζητείται από την Αγγλική αγορά.

Η αποχώρηση των Ενετών από το Αιγαίο άφησε ένα δίκτυο λιμανιών-εμπορικών σταθμών. Στην Πελ/νησο τα σπουδαιότερα ήταν η Πάτρα, η Καλαμάτα, η Κορώνη, το Ναύπλιο και άλλα και κοντά σ’ αυτά η Βοστίτσα  (το Αίγιο). Στην επανεκκίνηση της εμπορικής δραστηριότητας οι αντιπρόσωποι των νέων αγορών, όπως η Τεργέστη, το Λιβόρνο, η Μασσαλία, η Λισαβόνα, τα λιμάνια της Μ. Βρετανίας, το Άμστερνταμ καθώς και η Οδησσός  στην Μαύρη θάλασσα, γνώριζαν πού ν’ απευθυνθούν και ήταν έτοιμοι ν’ αναλάβουν δράση. Τα κυριότερα δρομολόγια από Πάτρα και Αίγιο ήταν 1) Ιταλία- Γαλλία- Πορτογαλία- Μ. Βρετανία- Ολλανδία και 2) Οδησσός, φόρτωση σιτηρών, Δυτ. Ευρώπη και επιστροφή μέσω Ιταλίας( Τεργέστη).

Το δεύτερο μισό του 18 ^ου αιώνα-μετά το 1750 και ως το 1815 περίπου ο υπόδουλος Ελληνισμός, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, έχει στα χέρια του σε συνεργασία με Εβραίους και Αρμένιους κατοίκους στον Ελλαδικό χώρο όλο το εμπόριο, το οποίο απογειώνεται με τον Ναπολεόντειο αποκλεισμό που επιβάλλουν οι Άγγλοι στη Γαλλία (περί το 1800 μ.Χ.) τον οποίο συστηματικά παραβιάζουν  οι Έλληνες. Οι Οθωμανοί δεν έδειχναν ενδιαφέρον για το εμπόριο παρά μόνο στο βαθμό που αφορούσε την είσπραξη φόρων.

 Ο Σικελός περιηγητής Scrofani που βρισκόταν στην περιοχή της Αχαΐας γύρω στα 1800 στο ταξιδιωτικό του χρονικό επικεντρώνεται  στα οικονομικά στοιχεία της περιοχής και κρίνεται αξιόπιστος από την διασταύρωση των στοιχείων του με άλλες πηγές. Μας δίνει λοιπόν έναν κατάλογο των προϊόντων που εξήγαγε η Αιγιάλεια σε μια χρονιά (με την ορολογία της εποχής).

3 φορτώματα σταφίδα από Βοστίτσα: 1 φόρτωμα =2550 καντάρια, 1 καντάρι=44 οκάδες

1 φόρτωμα σταφίδα από Ακράτα, 1 φόρτωμα σταφίδα από Διακοφτό.

1 φόρτωμα σκληρό τυρί, 4000 οκάδες ακατέργαστο μετάξι (κουκούλια), 3000 λίβρες Κόμμι τραγάκανθας για ζαχαροπλαστική αλλά και βαφή υφασμάτων, υποδημάτων, καπέλων κλπ., 300 βαρέλια οινοπνεύματα, 1 φόρτωμα κρασί, σαρδέλες παστές, πρινόκοκκο για κόκκινη βαφή, λίγα δέρματα κ.α.

Ας παρακολουθήσουμε τώρα την κίνηση μιας τέτοιας περίπου εμπορικής πράξης. Πρέπει να τονίσουμε ότι η παραγωγή ήταν δύσκολη, μικρή, έβγαινε με κόπο, οι μέθοδοι απαρχαιωμένες: Ησιόδειο αλέτρι, όπου παρατηρείται μερικές φορές συνύπαρξη ζώου και ανθρώπου στο όργωμα και σβάρνα. Θερισμός με δρεπάνι, αλώνισμα σε χωμάτινα αλώνια- τα πετράλωνα  ήταν λιγοστά- με άλογα ή με διράβδι. Δύσκολες συνθήκες, λίγη τροφή κλπ. Το ίδιο και για τα άλλα προϊόντα και μάλιστα για τη σταφίδα που απαιτεί ακόμα και σήμερα πολύπλοκη διαδικασία.

 Η αυξανόμενη ζήτηση ενέτεινε το ενδιαφέρον των μεγαλοκτηματιών αλλά και των φτωχών χωρικών. Απότομα άρχισαν να ζητούνται νέοι επαγγελματίες ώστε ν’ ανταποκριθούν στη ζήτηση της αγοράς. Πέρα από την αύξηση της παραγωγής νέες ανάγκες προέκυψαν. Καινούρια επαγγέλματα εμφανίζονται ή επεκτείνεται η δραστηριότητα των παλαιών. Πραγματικός οργασμός. Η κίνηση των αγαθών απαιτούσε καταγραφή αυτών, υπολογισμούς, στοιχεία λογιστικής, συναλλαγματικές, υπογραφή συμφωνητικών, ρήτρες για ατυχίες. Όλα αυτά οδήγησαν στην εμφάνιση γραμματικών, ένα είδος λογιστών θα λέγαμε, εμπορικών πρακτόρων και μεσαζόντων. Απ’ αυτή την ανάγκη στο τελευταίο τέταρτο του 18 ^ου αιώνα έχουμε ίδρυση ακόμα και σχολείου για τα βασικά γράμματα ( Σχολή της Βοστίτσας), όπου δίδαξαν ονομαστοί λόγιοι της εποχής.

Τα προϊόντα μεταφέρονται με κάρα, αραμπάδες, δυνατά ζώα. Ανάγκες για ξυλοκόπους, καροποιούς, σιδηρουργούς, πεταλωτήδες, μεταφορείς, ημιονηγούς, φορτοεκφορτωτές. Επιπλέον απαιτούνται καλλιεργητές γης, σταφιδεργάτες, μικρές βιοτεχνίες ιδρύονται για εκτροφή μεταξοσκωλήκων,- η περιοχή ήταν γεμάτη από μουριές- όπως και μικρά βυρσοδεψεία. Κάτοικοι ορεινών περιοχών συλλέγουν φύλλα καρυδιάς για να σκεπάζουν τα προϊόντα στα αμπάρια –προφύλαξη από ζωύφια. Στο λιμάνι κυριαρχούν τα σχετιζόμενά με την εξαγωγή της σταφίδας. Χρηματιστές, δανειστές, τοκογλύφοι συμπληρώνουν το μωσαϊκό των επαγγελμάτων που δηλώνουν την οικονομική ανάπτυξη της εποχής.

Παρατηρείται αύξηση των εκτάσεων για καλλιέργεια σταφίδας που οδηγεί σε μεγαλύτερη  ανάγκη για καλλιεργητές, εργάτες για αποξήρανση, επεξεργασία, συσκευασία σε βαρέλια που έδωσε μεγάλη ώθηση του επαγγέλματος του βαρελοποιού. Επίσης βλέπουμε αύξηση των λιμενεργατών για ποικίλες εργασίες. Κτίζονται σταφιδεργοστάσια, αποθήκες και κάθε τι σχετικό. Κτίστες, μαραγκοί, σκεπαστές έχουν πολλή δουλειά.  Είναι φανερό ότι όλος ο πληθυσμός σχεδόν της Αιγιάλειας συμμετέχει στην αναγέννηση αυτή. Ιδρύονται χάνια και πανδοχεία για την εξυπηρέτηση των ανθρώπων και τη φροντίδα των ζώων και κοντά σ’ αυτά ξενοδοχεία.

Και μια άλλη παράμετρος που συχνά διαφεύγει: σκεφτείτε να αναχωρούν από το λιμάνι του Αιγίου δύο καράβια, δύο μπρίκια, περίπου 150-200 τόνων το καθένα με γύρω στα 150 άτομα συνολικά για πλήρωμα. Αξίζει να δούμε τις προμήθειες που χρειάζονταν για ένα πολυήμερο ταξίδι: μόνο τα  παξιμάδια  που είχαν για ψωμί να υπολογίσουμε προκύπτει ένας τεράστιος αριθμός για ένα ταξίδι 2(;) μηνών το λιγότερο.  Αυτό σημαίνει   εντατική εργασία του προσωπικού των φούρνων και ίδρυση νέων για την εξυπηρέτηση των αναγκών. Κοντά σ’ αυτό παστά κρέατα, λίπος, κρασί και νερό φυσικά, φάρμακα, αλοιφές και τόσα άλλα για διατροφή, καθώς και είδη ρουχισμού.

Ένα καράβι γεμάτο σταφίδα και άλλα προϊόντα έφτανε στον προορισμό του, ξεφόρτωνε κι έπαιρνε το δρόμο της επιστροφής. Στο ταξίδι αυτό παραλάμβανε τις παραγγελίες που είχε για τους Βοστιτσάνους και άλλους ανάλογα με την οικονομική κατάστασή τους. Οι εισαγωγές κυρίως αφορούσαν κόκκινα και χρωματιστά υφάσματα , μεταξωτά, γούνες, τσόχες, υαλικά, πορσελάνες από την Τεργέστη, καθρέπτες, πολυελαίους και έπιπλα. Επιπλέον μολύβι, βιβλία, χαρτί και αποικιακά είδη όπως ζάχαρη, καφέ, πιπέρι, λουλάκι, μπαχαρικά και άλλα.

Αυτά παραλαμβάνονταν από το χονδρεμπόριο που τα προωθούσε στο λιανεμπόριο με ανάλογο κέρδος. Έτσι η πόλη απόκτησε μικρά μαγαζιά δηλ. αγορά με κύρια αρτηρία την οδό Ερμού. Υπήρχαν παράλληλα και οι περιπλανώμενοι έμποροι με ζώα και οι αγορές των πανηγυριών. Η συσσώρευση τόσου κόσμου στην πόλη οδήγησε στην λειτουργία καφενείων, καπηλειών, μαγειρείων κοντά στα καταλύματα ύπνου καθώς και δημόσια αλλά και ιδιωτικά λουτρά. Έτσι αρχίζει να σχηματίζεται και στη Βοστίτσα μια νέα εμποροναυτική τάξη καθώς και βιοτέχνες και γραμματικοί.

Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι λίγα χρόνια πριν την Επανάσταση είχαν συγκεντρωθεί τεράστια ιδιωτικά κεφάλαια στα χέρια των Ελλήνων. Ο Skrofani υπολογίζει για όλη την Πελ/νησο τη χρονιά που αναφέρουμε : εξαγωγές 11.500.000 περ. πιάστρα και εισαγωγές 5.200.000 πιάστρα. Γι’ αυτό και οι πλούσιες οικογένειες της Βοστίτσας. Ο πλούτος αντανακλάται στα αρχοντικά τους και στον τρόπο ζωής τους.

 Εντυπωσιάζει η ποικιλία των εδεσμάτων που προσφέρει ο Ανδρ. Λόντος στον φιλοξενούμενούς  του Λόρδο Μπάιρον και τον περιηγητή Hobhouse, ο οποίος καταγράφει όσα προσφέρθηκαν. Γενικά όμως το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της περιοχής ανέβηκε. Προκάλεσε όμως και μια παρενέργεια διότι η δραστηριότητα αυτή οδήγησε μικρούς καλλιεργητές να εγκαταλείψουν τα μικρά κτήματά τους για να εργαστούν στην πόλη. Αυτά είτε ερήμωσαν είτε ενσωματώθηκαν στα κτήματα των μεγαλοκτημόνων. Η μάζα αυτή των ανθρώπων που αναφέρθηκε αποτέλεσε τη βάση των έμμισθων επαναστατικών σωμάτων κατά την έναρξη της Επανάστασης.

Η Βοστίτσα δεν είχε καραβοκύρηδες δηλ. πλοιοκτήτες, όπως το Μεσολόγγι, το Γαλαξίδι, οι Σπέτσες, η Ύδρα και τα Ψαρά, αλλά διέθετε επιδέξιους εμπόρους. Η κατάσταση αυτή διήρκεσε μέχρι το 1815 περίπου με την ήττα του Ναπολέοντα και τη λήξη του αποκλεισμού. Τότε οι Άγγλοι και οι Γάλλοι επανήλθαν στη Μεσόγειο και πήραν πάλι το εμπόριο στα χέρια τους. Τα κεφάλαια όμως που είχαν συγκεντρωθεί και στη Βοστίτσα κατά μεγάλο μέρος χρηματοδότησαν τον Αγώνα τα πρώτα χρόνια μέχρι να έλθουν τα  δάνεια από αγγλικές τράπεζες.

Η εμπορική δραστηριότητα σε συνδυασμό με τη φροντισμένη γεωργική παραγωγή σε πολλούς κλάδους με κορυφαίο προϊόν τη σταφίδα ανέδειξε τη Βοστίτσα και τους κατοίκους της σε κύριους παράγοντες της οικονομικής ζωής της ευρύτερης περιοχής. Παρά την καταστροφή που υπέστη η πόλη κατά τα Ορλωφικά (1770), σύντομα κατάφερε να ανακάμψει και να πρωταγωνιστήσει στην προετοιμασία και στη διεξαγωγή του Αγώνα της Ανεξαρτησίας.

Αίγιο Μάης 2020

Δημήτρης Γ. Τζεβελέκας

Βασικές πηγές: Κυρ. Σιμόπουλου-Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα τομ. Β

Παν/κοί: Βασ. Κρεμμυδά:Η ελληνική Επανάσταση

- Γ.Β Νικολάου: Ο Ελλαδικός χώρος την περίοδο της Οθωμανικής και βενετικής κυριαρχίας.

- Β. Πατρώνη: Οικονομία, Κοινωνία και κράτος στην Ελλάδα 18 ^ος-20 ^ος αιώνας.

ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΕΠΑΙΝΟΥΣ

Μια τεράστια απορία εκφράζεται –πολλές  φορές και δημόσια – ανάμεικτη με θαυμασμό για τη χώρα μας τους τελευταίους 2-3 μήνες. Μα είναι δυνατόν! Οι τελευταίοι, οι ανοργάνωτοι, οι τεμπέληδες, οι πονηροί, οι κομπιναδόροι, οι έσχατοι να γίνουν  πρώτοι; Ένα διαλυμένο κράτος, που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του, ένα κράτος της μίζας και  των πλαγίων μέσων, είναι δυνατόν να μας βάζει γυαλιά; Οι ανεπτυγμένες χώρες υποκλίνονται μπροστά στη μικρή Ελλάδα για την αντιμετώπιση της πανδημίας- μέχρι τώρα προσθέτω εγώ- στους επιστήμονες και σε όλο το πολιτικό προσωπικό.

Τα προχωρημένα συστήματα υγείας των πλούσιων χωρών δε στάθηκαν ικανά να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες της κρίσης. Βέβαια, όσοι γνώριζαν, δεν εξεπλάγησαν. Οι φίλοι μ’ έχουν ακούσει πολλές φορές να εξυμνώ το ΕΣΥ ακόμα και στις χειρότερες στιγμές του. Τα  να σε βλέπει γιατρός με ειδικότητα άμεσα είναι μεγάλο προνόμιο. Αλλά δεν είναι του παρόντος. Έχω όμως κάποιες επιφυλάξεις, κάνω μερικές περίεργες σκέψεις.

Επαίνους και καλούς λόγους ακούσαμε και στο μεταναστευτικό, όπου δείξαμε ένα υπέροχο ανθρωπιστικό πνεύμα, όπως αρμόζει σ’ έναν λαό με αρχές και ανάλογη ιστορία. Πήραμε βραβεία , πολλά μπράβο, υποσχέσεις για δίκαιη κατανομή των μεταναστών ώστε να ανακουφιστεί η ΄΄πτωχή πλην  τιμία  Ελλάς΄΄.  Τελικά  εισπράξαμε κάτι σε πρακτικό επίπεδο; Δεν θέλαμε ανταμοιβή, αλλά όχι και να κληρονομήσουμε χιλιάδες μετανάστες που κατευθύνονταν γι’ αλλού! Και αυτοί που μας επαινούσαν χθες, σήμερα κωφεύουν!

 Κι εδώ με πιάνει πάλι ένας φόβος. Πάλι έρχεται ο εφιάλτης του παρελθόντος. Λες να έχουμε τα ίδια; Λες να μας μείνουν στο τέλος οι έπαινοι και τα μεγάλα λόγια; Το μόνο που με ανακουφίζει είναι ότι το θέμα θίγει τους πάντες, οπότε κοντά σ’ αυτούς  κάτι θα γίνει και μ’ εμάς.(σκέφτομαι)

Αν η Ε.Ε δεν συμπεριφερθεί όπως αρμόζει και σύμφωνα με την ιδεολογία  και το σκοπό της δημιουργίας και ύπαρξής της, τότε εμείς οι αξιοθαύμαστοι, οι περίβλεπτοι  κλπ., θα πληρώσουμε, ως αδύναμοι, βαρύ τίμημα. Απαιτείται μια αναπροσαρμογή πολιτικής της Ε.Ε. Η αλληλοβοήθεια , συστατικό στοιχείο της ύπαρξής της, πρέπει να εκδηλώνεται αυτόματα. Αυτή η δυστοκία αντιμετώπισης ενός γενικού προβλήματος με ευθύνη της Γερμανίας περισσότερο,  αν δεν αλλάξει, πιθανόν να επιφέρει σημαντικές εξελίξεις.

Σε μια Ευρώπη με σημαντικά οικονομικά προβλήματα, με τεράστιους αριθμούς ανέργων, με μετανάστες να περιφέρονται ζώντας με ένα αβέβαιο στο μέλλον επίδομα, ο κλονισμός του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος  θα είναι σοβαρός. Και, επειδή τίποτα δε μένει κενό, αυτό θα σπεύσει να το καλύψει  η εμφάνιση ακραίων  πολιτικών τάσεων, που έχουν καταδικαστεί στη συνείδηση των πολιτών που τις έζησαν. Ο Μεσσιανισμός έρχεται απειλητικός! Να μην εκπλαγούμε αν δούμε πολυπληθείς μάζες να στοιχίζονται πίσω από νέους Σωτήρες!  Κι εμείς, οι λαμπροί, οι σπουδαίοι που τόσα κάναμε και μας θαύμασαν, θα απομείνουμε περιφέροντας όσα πράξαμε, για να τύχουμε κάποιας βοήθειας ως ικέτες και μαζί μας οι μικροί και αδύναμοι της Ευρώπης, έρμαια στις διαθέσεις των νέων ισχυρών.

Είναι η ώρα της Ευρώπης. Ελπίζουμε να ανταποκριθεί αυτή τη φορά ξεφεύγοντας από τις υποδείξεις των οικονομικών δεικτών και την ανεγκεφαλιά των τεχνοκρατών. Η Πολιτική είναι ανάγκη κάποια στιγμή να κυριαρχήσει  επί της Οικονομίας που δε βλέπει τίποτε άλλο παρά δείκτες αγνοώντας την πραγματική ζωή.

               Αίγιο Μάης 2020                       Δημήτρης Γ Τζεβελέκας

ΕΛΛΑΔΑ: ΜΙΑ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Όταν ο Όμηρος έγραφε την Οδύσσεια του, δε μπορούσε να φανταστεί ότι στην ουσία έγραφε για την πορεία ενός λαού, ότι στην περιπέτεια του Οδυσσέα συμπυκνώνεται η ανάλογη των Ελλήνων και ότι θα αποτελέσει τη βάση της ιστορίας  του.

"Άλλος γυρεύει άγκυρα κι άλλος πανί" λέει ένας στίχος του Άλκη Αλκαίου. Περιττό ν’ αναφέρω τι ταιριάζει στους Έλληνες. Από την πρώτη παρουσία τους ποτέ δεν έριξαν άγκυρα, αλλά πάντοτε ανήσυχοι, καινοτόμοι, ταξίδεψαν, ερεύνησαν, έζησαν και ζουν παντού. Η πορεία ενός λαού φαίνεται από την ιστορική του διαδρομή. Από του πρώτους αποικισμούς, από την Αργώ του Ιάσωνα, από τα ταξίδια των Μινωιτών πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες ( Γιβραλτάρ) μέχρι σήμερα οι Έλληνες ποτέ δεν αγκυροβόλησαν μετά από κάθε επίτευγμα. Ο Οδυσσέας είναι μέσα τους, είναι ο εαυτός τους. Ο ταξιδευτής, ο πολυμήχανος, αυτός που γυρίζει τον κόσμο με σκοπό μια Ιθάκη είτε ως πραγματικότητα είτε ως διαρκές φερόμενον εντός του παίρνει σάρκα και οστά στο πρόσωπό τους.

 Αλλά ο Έλληνας πάει πιο πέρα από τον Όμηρο, τον Καβάφη και ακολουθεί τους δρόμους της ποίησης του Δάντη, του Τένισον, του Τζόυς και του Καζαντζάκη που θέλουν τον Οδυσσέα να συνεχίζει, να μην ησυχάζει, να μπαίνει σε νέες περιπέτειες  σε μια διαρκή περιπλάνηση για να δει και να μάθει όσα δεν πρόλαβε, πράγμα που μας ταιριάζει περισσότερο.

 Αυτήν την  πορεία ακολουθεί αιώνες τώρα αυτός ο λαός με περιπέτειες, μεταπτώσεις, θριάμβους και καταστροφές, με κορυφώσεις και πτώσεις μέσα σ’ ένα διαρκές ταξίδι.  Επινόησε και γλύτωσε από τον Πολύφημο, μαγεύτηκε από την Κίρκη, πέρασε αλώβητος από τη Σκύλα και τη Χάρυβδη, ξέφυγε από την Καλυψώ  ισορροπώντας πάνω στο όριο δίπλα στη θάλασσα, διασχίζοντας τη θάλασσα, βουβό παρατηρητή και μάρτυρα της περιπέτειας.

 Από την Αθηναϊκή Δημοκρατία, την κυρίαρχο των θαλασσών, και το μεγαλείο της στον Μεγαλέξανδρο, το βασιλιά, που πήγε πολύ πιο πέρα από εκεί που πήγαν οι άλλοι. Από τον Ελληνικό κόσμο, στον Ελληνιστικό της παγκοσμιότητας, ένα κράμα του Ελληνικού και Ασιατικού  πνεύματος που έδωσε έναν Οικουμενικό  χαρακτήρα στον καινούριο κόσμο της μιας κυρίαρχης γλώσσας, της Ελληνικής.

Κι όταν ήλθε η παρακμή, πάλι ταξίδεψε με την πνευματική του κληρονομιά που οδήγησε στην Αναγέννηση και αργότερα στο κίνημα του Διαφωτισμού. Φανταστείτε να είμαστε συμμέτοχοι ενεργά στην Αναγέννηση. Πόσους ζωγράφους, γλύπτες, διανοητές, συγγραφείς και λοιπούς άλλους θα είχαμε αναδείξει!  Πόσοι θαλασσοπόροι με τις καραβέλες τους  θα ταξίδευαν στους νέους τόπους, αυτοί που με μικρά ιστιοφόρα αλώνιζαν στη Μεσόγειο!

Αλλά βυθιστήκαμε για πάρα πολλά χρόνια σ’ ένα βαθύ σκοτάδι, όπου χάσαμε και τ’ όνομά μας ακόμη. Το όνομα Έλληνας είχε ξεχαστεί και ως κατάλοιπα έμεναν μεγάλες πέτρες, μάρμαρα σπασμένα, θέατρα και μισογκρεμισμένοι ναοί μιας άλλης θρησκείας. Όμως επιβιώσαμε και στην Τουρκοκρατία και ιδρύσαμε σχολεία, ταξιδέψαμε, ξενιτευτήκαμε, πήραμε στα χέρια μας το εμπόριο στη Μεσόγειο. Όργωναν με τα πλοία τους  τις θάλασσες ιδρύοντας εμπορικούς σταθμούς και παροικίες  δημιουργώντας  τον Ελληνισμό της Διασποράς, όπου έπεσαν οι πρώτοι σπόροι, τα πρώτα μηνύματα του Διαφωτισμού κι άρχισε να διαμορφώνεται η εθνική μας συνείδηση. Έτσι φτάσαμε στην εθνική αφύπνιση  και στην Επανάσταση με την οποία  διεκδικήσαμε και κερδίσαμε την ανεξαρτησία  κι γίναμε πάλι ένα ελεύθερο κράτος. Και μην ξεχνάμε: Στη θάλασσα κρίθηκε το 1821.

 Βρήκαμε τις ρίζες μας, ΄΄τις μεγάλες πέτρες΄΄ που ιστορεί ο Γ. Σεφέρης, τις σηκώσαμε και πορευτήκαμε, ένας μικρός λαός με τεράστια ιστορία. ΄΄Πατώντας΄΄ πάνω στα μάρμαρά του, στο αρχαίο μεγαλείο, κάποτε με υπερβολή, προχώρησε όπως έχει υμνηθεί από τους ποιητές του. Τώρα εδώ και 200 χρόνια  συνεχίζει το ταξίδι του Οδυσσέα, πέφτει, σηκώνεται, ναυαγεί, παλεύει με τα κύματα, με τον εαυτό του και τους άλλους. Οργανώνεται σαν κράτος, θριαμβεύει σε πολέμους και επεκτείνει τα σύνορά του, θρηνεί καταστροφές, απορροφά τους πρόσφυγες, αντιστέκεται στους τελευταίους εισβολείς, αλλά εμπλέκεται και σε εμφύλιο. Γέννησε τη Δημοκρατία, αλλά έβγαλε και δικτάτορες.

Και σήμερα, αιώνια θαλασσοδαρμένος, σαν ένας σύγχρονος Οδυσσέας ταξιδεύει παντού, θαλασσοκράτορας ,σε κάθε γωνιά του κόσμου σχηματίζοντας πυρήνες Ελληνικού τρόπου, φορείς ηθών και εθίμων της πατρίδας τους, που αντιστέκονται στην ισοπέδωση. Στελεχώνει με ξεχωριστό επιστημονικό δυναμικό Ερευνητικά κέντρα και Πανεπιστήμια σ’ όλον τον κόσμο συμβάλλοντας καθοριστικά στην Γενική πρόοδο. Όπου κι αν πάμε, τη συναντάμε. Αυθαιρετώντας λέω πως δεν πειράζει, ας μας πληγώνει.[Όπου κι αν ταξιδέψω, η Ελλάδα με πληγώνει] Γ.Σεφέρης.

Κι αν στην πορεία πέφτουμε σε λάθη, σε αστοχίες, πρέπει να παίρνουμε παραδείγματα από τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του: όσο ήταν ενωμένοι, ο άνεμος ήταν ούριος και το ταξίδι αταλάντευτο. Το όλον πάνω απ’ όλα. Ένα τρελοβάπορο σύμφωνα με τον Οδ. Ελύτη είμαστε αλλά αξιαγάπητο. Γι’ αυτό η Οδύσσεια, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είναι το Εθνικό μας ανάγνωσμα, το ένα  βιβλίο της ζωής του Έλληνα.

 Έτσι ολοκληρώνεται η προσωπική μου εικόνα για τον ελληνισμό. Ο Οδυσσέας και ο Σίσυφος είναι  τα  πρόσωπά του. Ούτε ανώτεροι είμαστε άλλων ούτε κατώτεροι. Είμαστε αυτοί.

Αρκετά κατορθώσαμε, μα πάντα πολλά μένουν ακόμα για να γίνουν.

Κι αν δυνατοί δεν είμαστε σαν πρώτα στα παλιά τα χρόνια, που δικά μας ήταν

γη και ουρανός,

είμαστε ακόμα κάτι, γιατί καρδιές ανδρείες δεν θ’ αλλάξουν

κι αν ο καιρός κι η μοίρα τις κουράσουν,

μα στο έργο σταθεροί και στον αγώνα βαθιά τους ζωντανή θέληση μένει,

που δύναμη καμιά δεν τη δαμάζει.

   Οδυσσέας του Άλφρεντ Τένισον.    Μετάφρ. Μαρ. Σιγούρου.

 Αίγιο Απρίλης 2020                       Δημήτρης Γ. Τζεβελέκας