ΩΡΕΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΥ

                              

Καθώς διαφαίνεται, βγαίνουμε σιγά-σιγά από το σπήλαιο των σκιών, όπως έγραφα σε παλιότερο κείμενο, στην πραγματική ζωή. Εδώ δεν υπάρχουν είδωλα, αλλά οι άνθρωποι, όλοι εμείς, η κοινωνική πραγματικότητα. Έχουμε πια εμπειρία, είδαμε, ακούσαμε, μάθαμε. Καιρός να σκεφτούμε τι πήραμε απ’ αυτή την περιπέτεια.

 Μια πρώτη ευχάριστη διαπίστωση  είναι ότι για πρώτη φορά στη χώρα αυτή βιώσαμε την ΄΄εκδίκηση΄΄ των αρίστων, τον θρίαμβο της αριστείας. Για χρόνια τώρα η χώρα ζούσε στον αστερισμό της μετριότητας, στην κυριαρχία της ασημαντότητας[Καστοριάδης]. Θυμόσαστε, φαντάζομαι: ρετσινιά είναι η αριστεία, εγωκεντρική, οξύνει τις ανισότητες, πρέπει να αντικαταστήσουμε τους άριστους με όσους διαθέτουν πτυχία καταλήψεων, να παραμερίσουμε για να περάσουν οι νεαροί λύκοι της Γκράβας και της Καισαριανής έλεγαν προσβάλλοντας ταυτόχρονα σχολεία με ιστορία. Κι εμείς οι εκπ/κοί, που γνωρίζαμε τι αστέρια πέρασαν από τις αίθουσες, αγανακτούσαμε, οργιζόμαστε γιατί βλέπαμε να παραμερίζονται και πάρα πολλοί να μεταναστεύουν.

Και τώρα αποκαλύφθηκε ένα πλήθος σπουδαίων Ελλήνων επιστημόνων στα πιο ονομαστά Παν/μια του κόσμου να καθοδηγούν μάλιστα  κυβερνήσεις. Και νιώσαμε υπερήφανοι γιατί ακούσαμε το λόγο τους να εμφορείται από ένα βαθύ ανθρωπιστικό πνεύμα, καθώς έθεταν πάνω από οικονομία και παραγωγή τον ανθρώπινο παράγοντα.

Η αναγνώριση της ανωτερότητας δεν αποτελεί ανισότητα. Στα κοινωνικά δικαιώματα όλοι είναι ίσοι. Στην ανάληψη ρόλων, στην κατάληψη μιας θέσης επιβάλλεται η αξιοκρατία. Η κλασική μας παιδεία τα έχει λύσει αυτά. Και ο Περικλής στον Επιτάφιό του έχει δώσει το στίγμα του και ο Αριστοτέλης: ΄΄η ίση αντιμετώπιση των ανίσων  αποτελεί  μέγιστη ανισότητα΄΄, αδικία θα πρόσθετα γιατί συντηρεί και αναπαράγει την ανισότητα. Αλλά η κλασική παιδεία έχει εκδιωχθεί σχεδόν από την εκπ/ση. Τα τελευταία χρόνια το σύνθημα είναι: ισότητα στη βάση, ό τι υψώνεται, κόβεται. Και θεωρείται προοδευτικό αυτό!

Κοντά στους πρωτεργάτες της Ιατρικής και άλλων επιστημών αναδείχτηκαν και οι ταπεινοί και ίσως περιφρονημένοι: οι νοσηλευτές/τριες, οι εργαζόμενοι στην καθαριότητα, στα supermarkets,τα παιδιά των μεταφορών, τα όργανα της τάξεως και τόσοι άλλοι, των οποίων αποδείχτηκε κομβικής σημασίας ο ρόλος. Άνθρωποι με αστείους μισθούς για τη δουλειά που κάνουν.

Χαρήκαμε επιπλέον για τα άλματα που έκανε η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, για την πρακτική της αξία, αφού απαλλάσσει τον πολίτη από  ένα πλήθος γραφειοκρατικών διαδικασιών. Το μεγάλο βήμα θα γίνει όταν με τη χρήση της θα προχωρήσουμε σε μορφές άμεσης Δημοκρατίας. Για τοπικά ή και γενικότερα θέματα με άμεση ηλεκτρονική ψηφοφορία θα έχει τη δυνατότητα ο πολίτης, αφού ενημερωθεί, να αποφασίζει, υπεύθυνος πλέον για τις επιλογές του. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να ηγηθεί. Εύχομαι και ελπίζω ταυτόχρονα αυτές οι κατακτήσεις να κατοχυρωθούν και να επεκταθούν.

Μετά απ’ αυτήν την τραυματική εμπειρία, κατά τη γνώμη μου, αν δεν θέλουμε στο μέλλον να κυκλοφορούμε φέροντες ένα σήμα με την ηλικία μας, όπως σε άλλους καιρούς μελλοθάνατοι έφεραν το κίτρινο άστρο, στην περίπτωση που επικρατήσουν θεωρίες που ασπάστηκαν και ηγέτες μεγάλων κρατών περί της άχρηστης ηλικίας που δεν ενδιαφέρει η τύχη της, νομίζω ότι είναι αναγκαίος ,όσο ποτέ, ο αναπροσανατολισμός της παιδείας που παρέχουμε στα παιδιά μας. Ο Ναζισμός και ο ρατσισμός επανακάμπτουν με καινούριο προσωπείο. Κλήθηκαν άνθρωποι να αποφασίσουν ποιος από δύο ασθενείς θα πρέπει να πάρει αγωγή για να ζήσει. Τι διαφορετικό έκαναν οι ναζί; Στη διαλογή οι γεροί πήγαιναν για δουλειά και οι άλλοι στα κρεματόρια. Και είναι απίστευτο να λέγονται αυτά από Γάλλους ΄΄φιλοσόφους΄΄,τους κληρονόμους του Διαφωτισμού! Λύπη και οργή! Ποιος όμως μπορεί να καθορίσει την αξία ενός ανθρώπου; Μόνο όποιος τον θεωρεί μια απλή παραγωγική μηχανή, η οποία, μόλις πάψει να παράγει, πρέπει να καταστραφεί γιατί δεν συμφέρει. Φαίνεται σαν να προετοιμάζεται ο κόσμος για το καινούριο που έρχεται: υπερυπολογιστές τεχνητής νοημοσύνης, αλγόριθμοι χωρίς συναίσθημα θα αποφασίζουν για το τι συμφέρει και τι όχι.

Η απάντηση σ’ όλα αυτά βρίσκεται στην παιδεία που οφείλουμε να παρέχουμε όχι ως απλή γνώση αλλά ως τρόπο ζωής. Το φωνάζουμε χρόνια τώρα πως εγκαταλείπεται η ανθρωπιστική παιδεία από τα σχολεία, τα σχετικά μαθήματα παραμερίζονται και ενισχύεται η εξειδικευμένη γνώση που δε συνοδεύεται από την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της μόνης που μπορεί να ελέγξει την αλόγιστη χρήση των τεχνολογικών επιτευγμάτων. Γιατί το ζήτημα είναι η μεγάλη μάζα, οι πολλοί.

 Παιδεία που δε μιλά για τις μεγάλες αξίες, για τη ζωή , για τον άνθρωπο, την αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη, την εντιμότητα, τον αλληλοσεβασμό, την ισότητα, τα ανθρώπινα δικαιώματα γενικά, όχι μόνο ως θεωρία αλλά ως συντελεσμένη και βιωματική πραγματικότητα, δεν έχει νόημα. Κοντά σ’ αυτά και η γνώση της γλώσσας, της  Ιστορίας, του Πολιτισμού και των δημιουργών τους.  Η άγνοια που διαπιστώνεται σε διάφορα τηλεοπτικά παιχνίδια, η αδυναμία της πιο απλής συνθετικής και κριτικής σκέψης είναι αδιανόητη. Και μιλάμε έπειτα για πολίτες που επιδιώκουν να καθορίζουν το μέλλον μιας χώρας![όχι μόνον της δικής μας].Η διαμόρφωσή τους έχει αφεθεί στα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα με ολέθριες συνέπειες.  

Σύμφωνα μ΄ αυτά που πέφτουν στην αντίληψή μας δύσκολα σ΄ ένα σχολείο σήμερα διαμορφώνονται πολίτες δηλ. άτομα που μπορούν να σκέφτονται, να συγκρίνουν γεγονότα, να μπαίνουν πίσω από το προφανές και ,αφού κρίνουν με βάση το γνωστικό υλικό, να φτάσουν σε απόφαση που επιφέρει και την ατομική ευθύνη. Αυτό δεν μπορεί να το δώσει η εξειδικευμένη γνώση προς την οποία τείνει η εκπ/ση σήμερα. Είναι δύο διαφορετικά πεδία που όμως πρέπει να συμπλέουν. Ήδη για τους επιστήμονες που εργάζονται πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη, το πρόβλημα της ηθικής στη χρήση της αποτελεί μεγάλο θέμα.

Είναι χαρακτηριστικό: στα πιο πολλά σχολεία, στις αίθουσες, σπάνια θα δει κάποιος εικόνες ανθρώπων της πνευματικής μας κληρονομιάς. Ο Όμηρος, ο πολυμήχανος Οδυσσέας, που ίσως ενσαρκώνει την αιώνια Ελληνική περιπέτεια, ο σοφός Νέστορας, ο Σωκράτης , ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Θουκυδίδης και τόσοι άλλοι, πάνω στη σκέψη των οποίων  χτίστηκε ο Δυτικός πολιτισμός, λείπουν. Μόνο πορτρέτα Ελλήνων πολεμάρχων κρέμονται. Κακώς; Όχι βέβαια, αλλά η Αθήνα θαυμάζεται αιώνια για τα έργα του πολιτισμού της προπάντων και ακολουθούν τα άλλα. Μήπως το σχολείο μας ασχολείται με τα νεότερα χρόνια; Ο Παπανικολάου, ο Μητρόπουλος, ο Νανόπουλος, ο Παπαδημητρίου, ο Κονδύλης, ο Αξελός, ο Πουλαντζάς, ο Καστοριάδης και πλήθος άλλων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή παγκόσμια, πιθανόν αγνοούνται, γι’ αυτό και η τωρινή μας έκπληξη από την παρουσία των γιατρών και άλλων επιστημόνων μας στη μάχη κατά του κορωνο-ιού. Ενδεικτικά είναι αυτά τα ονόματα. Τις όποιες ενοχές μας μειώνει η συνεχής αναφορά στον  λαμπρό Δασκαλάκη. Όλοι αυτοί συνδυάζουν την εξειδικευμένη γνώση με την ανθρωπιστική παιδεία.

Απαιτείται μια αποκατάσταση της νοηματοδότησης των λέξεων. Πατριωτισμός, εθνικισμός, ρατσισμός, ξενοφοβικός, ομοφοβικός, φασίστας, δημοκρατικός, προοδευτικός κ.λ.π. άλλαξαν περιεχόμενο  και αποτελούν ολέθριο όπλο στα χέρια κάθε σκοταδιστή, δήθεν προοδευτικού που το βλέμμα του κοιτάζει μόνο πίσω. Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας μίλησε για έναν νέο πατριωτισμό και προκλήθηκε σάλος. Η αναφορά του όρου αποτελεί ντροπή φαίνεται! Ο προοδευτικός καθορίζεται από το κόμμα που ψηφίζει κι ας είναι στο σπίτι του δικτάτορας και στις απόψεις του άνθρωπος άλλης εποχής και η αντιδημοκρατική συμπεριφορά του κανόνας. Δεν είναι προοδευτικός πολίτης ,όποιος μένει στο παρελθόν, αντιδρά στο καινούριο που δεν κατανοεί. Κάποια στιγμή πρέπει να σκεφτούμε ότι οι σημερινοί πενηντάρηδες π.χ. γεννήθηκαν το 1970 και ότι από τότε ο κόσμος άλλαξε και αλλάζει. Πόσο μάλλον για τους μεγαλύτερους.

  Οι νέοι οφείλουν να περάσουν μπροστά. Οι μεγαλύτεροι να αναλάβουν  συμβουλευτικό ρόλο. Οι νεότεροι, πείτε τα δικά σας τραγούδια, [με τα παλιά διεκδικούσαμε έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια] τα δικά σας συνθήματα, ζητείστε το δικό σας κόσμο βαδίζοντας πάνω στην πολιτιστική σας κληρονομιά. Είναι βασικό να πορευτεί η χώρα προς το καινούριο. Είτε το θέλουμε είτε όχι η τεχνολογία θα τραβήξει το δρόμο της. Τα ρομπότ θα μπουν στη ζωή ορμητικά. Κάποτε γίνονταν πράγματα για μας χωρίς εμάς[ το τραγουδούσαμε] από ανθρώπους, τώρα θα γίνονται από αλγόριθμους. Χρέος να βάλουμε πίσω απ’ αυτούς τον άνθρωπο.

Και ως επίλογο: είμαστε μια μικρή χώρα με σπουδαίο επιστημονικό δυναμικό, που όμως μεγάλο μέρος απ’ αυτό λείπει. Φοβάμαι πως τώρα θα επιχειρηθεί πραγματική αφαίμαξη. Αν η πολιτεία συνεχίσει την ίδια πολιτική, δεν θα μείνει κανείς παρά κάποιοι ονειροπόλοι να παλεύουν. Αλλά δε γίνεται να λειτουργούν οι άνθρωποι αυτοί σε κάθε τομέα με μισθούς που προσβάλλουν την αξιοπρέπειά τους. Η αξιοκρατία αποτελεί τη μόνη έκφραση ισότητας, όπως προανέφερα. Θα περιμένουμε να δούμε αν θα βγούμε οριστικά από το τέλμα ή θα ξαναπέσουμε στον λήθαργο

 Απρίλης 2020 

ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Είμαστε στη Μεγάλη εβδομάδα, μια ξεχωριστή στιγμή στη θρησκευτική ζωή των Ελλήνων. Πέντε ημέρες με πρωτεύουσα θέση στον μεταφυσικό κόσμο τους. Πρέπει να το παραδεχτούμε υπάρχει μια ιδιαιτερότητα που χαρακτηρίζει πολλές πτυχές του Ελληνικού βίου. Στην ιστορική μας διαδρομή κυριαρχεί η αγάπη για τη ζωή κι  ο θρήνος για το θάνατο [ο μέλας ΄Αδης, γλυκιά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα κ.λπ.]όπως αποτυπώνεται σε πλήθος γραπτών. Ο Έλληνας των άκρων, του απόλυτου. Έτσι και εδώ. Μια εβδομάδα θλίψης, συμμετοχής στο θείο δράμα με τον τρόπο του ο καθένας, βύθισης, ενδοσκόπησης, πένθους, επιτάφιων θρήνων και στο τέλος η αποθέωση της ζωής, η έκρηξη, όχι η απλή χαρά αλλά τρέλα, ξεφάντωμα, ψητά αρνιά, γλέντι με  δημοτικό τραγούδι. Έξοδος από το σκοτάδι στο φως, ένα πέρασμα από το θάνατο στη ζωή μέσα σ’ ένα κλίμα αγάπης και αδελφοσύνης. Από το ω γλυκύ μου έαρ, πού έδυ σου το κάλλος, στην Ανάσταση. Στον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο δεν το βρίσκουμε αυτό.

 Όλα αυτά την Άνοιξη, την εποχή της αναγέννησης της φύσης, της ζωής. Στον ξανθό,  χιλιοτραγουδισμένο Απρίλη, όπου όλα βρίσκονται σ’ έναν πραγματικό οργασμό , όπου σμίγουν τα πολύχρωμα λουλούδια με το πράσινο, το κελάδημα των πουλιών με τις μελωδίες της γιορτής, οι μυρωδιές με το λιβάνι. Μοιάζουν οι Έλληνες, αιώνες τώρα, να συνεχίζουν να βιώνουν–με άλλο περιεχόμενο- το μύθο του Άδωνη και την άνοδο στη ζωή της Περσεφόνης, που σηματοδοτούν την ανάσταση της φύσης. Από την άλλη πλευρά πιθανόν να έχουμε συσχετίσει το γεγονός της Ανάστασης με τα πάθη του λαού αυτού μετά την κατάρρευση του αρχαίου κόσμου. Γιατί η ζωή του από τότε ήταν  μια διαρκής πτώση, συνεχόμενα πάθη, αλλά όμως πάντοτε μες τη ψυχή τους  φαίνεται ότι ενυπήρχε η προσμονή της ανάστασής του. Αιώνες τώρα οι Έλληνες ζουν τις ημέρες αυτές με τον ίδιο σχεδόν τρόπο. Τα έθιμα ενός λαού αποτελούν στοιχεία της ψυχής του και δείχνουν τη συνέχειά του. Παραθέτω λοιπόν μερικές περιγραφές περιηγητών και άλλων που έζησαν σε περασμένο αιώνα το Ελληνικό Πάσχα.

 Πρώτη αναφορά η περιγραφή  από τον Γάλλο γιατρό Πουκεβίλ, μέσα από τις εντυπώσεις του, που εκδίδει το 1805, χρόνια Τουρκοκρατίας: «Το Μεγάλο Σάββατο βλέπεις να ξαναγεννιέται η ελπίδα στα πρόσωπά τους – χιλιάδες χέρια βρίσκονται σε δράση για να ψήσουν γλυκίσματα και να βάψουν αυγά με πολλούς τρόπους. Φτάνει το μεσημέρι.   Από μακριά κυκλοφορεί θορυβώδικη χαρά, από μακριά αναδίνεται η μυρωδιά από τις προετοιμασίες.   Αρχίζουν με τη λύρα, ακούγεται ο ήχος από το ντέφι που είχε ξεχαστεί όλη τη σαρακοστή.   Από ένα κοφίνι από λυγαριά βγάζουν το νυφιάτικο κοστούμι, το πλουμισμένο με χρυσά σιρίτια και φορτωμένο με μεγάλα λουλούδια. Οι γυναίκες καθαρίζουν το σπίτι και ρίχνουν άφθονο νερό πάνω στο πάτωμα.   Τέλος, μόλις δοθεί το σύνθημα, πετούν φύρδην μίγδην από τα παράθυρα για να τα σπάσουν, τα παλιά βάζα της κουζίνας, που χρησιμοποίησαν κατά την σαρακοστή, και η τελετή αυτή λέγεται το πέταμα της σαρακοστής από τα παράθυρα.

  Το βράδυ πηγαίνουν στον πασά για να εκλιπαρήσουν την άδεια να διασκεδάσουν. Του κάνουν ένα δώρο κι εκείνος δεν παραλείπει να αποδεχθεί ευνοϊκά μια αίτηση που του υποβλήθηκε με τόσο καλό τρόπο. Την εβδομάδα αυτή οι Τούρκοι, ανεκτικοί από αρχή ή από συμφέρον, δείχνουν ένα είδος σεβασμού στους χριστιανούς. Επίσης  περνούν τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς την Κυριακή του Πάσχα μέσα στην εκκλησία και. μόλις ο ήλιος αρχίζει να φωτίζει το πιο μακρινό κομμάτι του ορίζοντα, μόλις χαράζει η ημέρα, χίλιες φωνές ψάλλουν την ιαχή της χαράς. Το αλληλούια αντηχεί ως τους ουρανούς Ο δεσπότης, από το βάθος του ιερού, που ανοίγει αυτή τη στιγμή, αναγγέλλει το μέγα γεγονός, την Ανάσταση, και οι Έλληνες αγκαλιάζονται συγχαίροντας ο ένας τον άλλο με τούτα τα λόγια: Χριστός Ανέστη. Τότε ο Έλληνας ξαναγίνεται άνθρωπος, ξαναγίνεται ο εαυτός του.

Τα αρνιά που ευλογήθηκαν την παραμονή, ετοιμασμένα για να φαγωθούν, έχουν περάσει στη σούβλα αλειμμένα με λίπος και πασπαλισμένα με ρίγανη.   Τα σερβίρουν στα τραπέζια που έχουν στηθεί στο ύπαιθρο, αρχίζουν να τρώνε από το πρωί και το κρασί τρέχει άφθονο. Η χαρά, τα τραγούδια, προάγγελοι της μέθης, αναγγέλλουν πως ο Έλληνας ξέχασε τη δυστυχία της ζωής του...». («Ταξίδι στο Μοριά», Πουκεβίλ, εκδόσεις Τολίδη).

 Αργότερα, μετά την απελευθέρωση, το Πάσχα του 1829, ο Γάλλος αρχαιολόγος Εντγκάρ Κινέ μάς περιγράφει:   «Όλοι φιλιούνται το πρωί σαν συναντιούνται. Δεν υπάρχει ούτε ένα άθλιο χαμόσπιτο που να μην μαζεύει τους ανθρώπους του γύρω από μία πιατέλα αρνί. Αυτή τη μέρα οι Έλληνες γίνονται πάλι αυτοί του Αριστοφάνη και του Απουλήιου!».

 Δέκα χρόνια αργότερα η Δανέζα αρχαιολόγος Χριστιάνα Λυτ, σύζυγος του ιερέα της Αμαλίας, γράφει στο ημερολόγιό της: «Οι μέρες του Πάσχα γιορτάζονται με πολλές τουφεκιές. Όση περισσότερη φασαρία γίνεται, τόσο μεγαλύτερη τιμή είναι για τον νοικοκύρη που πιστεύει ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να γιορτάσει τη μέρα αυτή».

Στα 1852, ο επίσης Γάλλος αρχαιολόγος Εντμόντ Αμπού σατιρίζει το ελληνικό Πάσχα:   «Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου η νηστεία τελειώνει κι η γιορτή αρχίζει. Όλες οι εκκλησίες είναι πλημμυρισμένες από κόσμο. Χτυπά το κανόνι, αρχίζει η μουσική, όλη η πόλη αγκαλιάζεται, τα βεγγαλικά φώτα ανάβουν και ο καθένας ανάβει ένα κερί που κρατά στο χέρι.   Ο ελληνικός λαός αγαπά το θόρυβο και οι τουφεκιές είναι απαραίτητες για την ευτυχία του. Πιστεύει όπως και ο Άραβας ότι δεν γίνεται ωραία γιορτή χωρίς μπαρούτι. Οι γιορτές του Πάσχα αντηχούν από μία συνεχή έκρηξη.

   Η αστυνομία πήρε απόφαση να εμποδίσει τις τουφεκιές του Πάσχα, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα. Οι αρχές πήραν τέτοια μέτρα που να εγγυώνται τη δημόσια γαλήνη.   Έτσι μας στάθηκε αδύνατον από δύο νύχτες να κλείσουμε μάτι! Δεν έριχναν πια τουφεκιές στους δρόμους αλλά τις έριχναν από τα παράθυρα, στις αυλές και... εν ανάγκη, στις καπνοδόχους!». («Η Ελλάδα του Όθωνα, Ε. Αμπού, εκδ. Μεταίχμιο).

Οι Έλληνες τώρα ζούμε ένα Πάσχα που δεν ζήσαμε ποτέ στο παρελθόν. Θα περάσει. Οι καλύτερες ευχές  σε όλους μας.

                                                                            Αίγιο 2020

                                                                    Τζεβελέκας Δημήτρης

Υ.Γ1 Το έτος 1772, λόγω του Ρωσοτουρκικού πολέμου, με εντολή του Πατριάρχη Κων/λεως απαγορεύτηκε κάθε εορταστική εκδήλωση για το Πάσχα και όλοι οι Χριστιανοί της Πόλης έμειναν κλεισμένοι στα σπίτια τους!

Υ.Γ.2 Πηγή κειμένων: ΄Αρτεμις Σκουμπουρδή- LIFO

ΥΠΕΡΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

                   

Το 1798  ο  Τόμας Ρόμπερτ  Μάλθους  έγραψε το ΔΟΚΙΜΙΟ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ, μια μελέτη- θεωρία για τη σχέση ανάμεσα στην αύξηση του πληθυσμού και το ρυθμό αύξησης των αγαθών διατροφής. Η διαπίστωσή του ήταν ότι ο πληθυσμός αυξάνεται κατά γεωμετρική πρόοδο, ενώ τα μέσα διατροφής αριθμητικά. Έτσι από ανθρώπους που έγινε αποδεκτή η θεωρία του, δημιουργήθηκε η Μαλθουσιανή Ένωση, ένα κίνημα για τον έλεγχο των γεννήσεων. 

Αυτή η θεωρία έχει έλθει πάλι στο προσκήνιο δειλά-δειλά ή και πιο φανερά και σχετίζεται με το θέμα των μεταναστών κυρίως από χώρες με τεράστιο πληθυσμό, όπου η παραγωγή σε πρώτο επίπεδο αδυνατεί να καλύψει τις βιοποριστικές ανάγκες του. Επιγραμματικά η τεράστια αύξηση του πληθυσμού της γης- το 1900 ήταν 1.5 δις και σε 100 χρόνια έφθασε τα 7.7 δις κατοίκους-,οι εξαθλιωμένες συνθήκες ζωής στις χώρες αυτές, οι τοπικοί πόλεμοι, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, οι επιθετικές θρησκείες, η σύγχρονη τεχνολογία που τους αποκαλύπτει έναν άλλο κόσμο που ζει με τρόπο που ούτε στο όνειρό τους δεν έχουν δει, και άλλες επιμέρους αιτίες δημιουργούν δυνάμεις που ωθούν  μεγάλα πλήθη από τις χώρες εξαθλίωσης προς τις ανεπτυγμένες χώρες και μάλιστα προς την Ευρώπη, τη γη της Επαγγελίας γι’ αυτούς.  Αυτές οι χώρες με τη σειρά τους  γεννούν  τάσεις  ελκυστικές για τα φτωχά πλήθη  με αποτέλεσμα να παρατηρούνται πολυπληθή  ρεύματα από την Αφρική και την Νοτιοανατολική Ασία προς την Ευρώπη αλλά και από την Κεντρική και Νότια Αμερική προς τις ΗΠΑ.

Οι μετακινήσεις αυτές σε μια πρώτη ανάγνωση ωφελούν  όσο είναι ελεγχόμενες, και τα δύο μέρη δηλ. και τις χώρες προέλευσης και τις χώρες εγκατάστασης. Οι πρώτες αποδεσμεύουν πληθυσμό άνεργο, εξαθλιωμένο και απαλλάσσονται από  παροχές, επιδόματα κ.λπ.- άρα εξοικονόμηση πόρων- και παράλληλα δέχονται εμβάσματα από τους μετανάστες, ενώ οι χώρες εγκατάστασης  βρίσκουν, ως ένα σημείο, φτηνό κατά κανόνα εργατικό  δυναμικό για την παραγωγή. Αν συμβεί ένταξη των πληθυσμών αυτών στις  χώρες εγκατάστασης, τότε διαφοροποιείται η σχέση τους με τη χώρα προέλευσής τους και η προσφορά τους ελαχιστοποιείται.

 Όμως, όπως καταθέτει ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής στο  YALE, όσο ανοίγουν τα σύνορα, τόσο αυξάνονται οι ροές και στο τέλος οι ίδιοι οι μετανάστες με την τεράστια αύξησή τους υπονομεύουν το όνειρό τους για καλύτερη ζωή. Από την άλλη πλευρά όταν μεγάλος αριθμός περιορίζεται σε κλειστές δομές χωρίς δυνατότητα ένταξης ή μετάβασης σε άλλη χώρα, τότε πιθανόν να μεταβληθεί σε μίσος το όποιο καλό συναίσθημα. Η εξέγερση πλέον  είναι κοντά.[Καθημερινή 12/3/2016]

 Μπροστά στο γεγονός αυτό η Ευρώπη δεν ακολουθεί ενιαία πολιτική. Άλλοι υποστηρίζουν την πολιτική των ανοικτών συνόρων, άλλοι των κλειστών, άλλοι συνδυασμό πολιτικών όπως ελεγχόμενη ροή και δημιουργία στεγανών δομών εγκλεισμού μεταναστών, όλες με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

 Επιπλέον χώρες της Ε.Ε που δεν ακολουθούν τις κεντρικές της αποφάσεις αρνούμενες την ίδια την ουσία της, δηλ. την εμπέδωση της ανοιχτής κοινωνίας, στρέφονται προς την ιδέα του εθνικού κράτους,  ενώ ταυτόχρονα επιθυμούν τα ευεργετήματα της Ε.Ε. Πρόκειται για μια εντελώς αντιφατική κατάσταση. Και σ΄ αυτό το θέμα βλέπουμε μια Ευρώπη πολύ διαφορετική απ’ αυτή που ήθελαν οι εμπνευστές της.

 Έτσι οι οπαδοί του Μαλθουσιανισμού θέτουν το ανατριχιαστικό  ερώτημα: γιατί να έρχονται στον κόσμο υπάρξεις καταδικασμένες από τη γέννησή τους; Πρέπει  να μην προστατεύονται οι φτωχοί, να περιορίζεται η σεξουαλική δραστηριότητα κ.ά. [Ερώτηματα  φρικώδη  για όσους έχουν άλλες προσλαμβάνουσες και αρχές στη ζωή τους] προκειμένου να μειωθεί δραστικά ο πληθυσμός της γης και να ισορροπήσει σε ελεγχόμενο επίπεδο. Το θέμα κρίνεται από το πόση αξία δίνουμε στην ανθρώπινη ύπαρξη, αν θεωρείται μετρήσιμο και αναλώσιμο είδος.

Το ζήτημα του υπερπληθυσμού της γης και της επάρκειας της παραγωγής είναι ένα τεράστιο ζήτημα που απασχολεί τον επιστημονικό και πολιτικό κόσμο και αφορά τη διατροφή, την ενέργεια και άλλες παραμέτρους. Με επίταση τέθηκε στην αρχή της δεκαετίας του ’70. Μάλιστα στις Ινδίες η Ίντιρα Γκάντι, πρωθυπουργός της χώρας, εφάρμοσε ακόμη και τη στείρωση για να μειώσει τον πληθυσμό της χώρας της, μέθοδο απαράδεκτη για τον σκεπτόμενο άνθρωπο.  Το καίριο ζήτημα που απασχολεί τις δυτικές κοινωνίες  είναι δεδομένο: να μην υπάρχει πλήθος ανθρώπων που πλεονάζουν, αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης και αναγκάζονται να μεταναστεύουν και τους οποίους αδυνατούν να δεχτούν.

  Διάφορες θεωρίες- λύσεις προτείνονται. Κύρια κατεύθυνση πρέπει να  είναι, κατά τη γνώμη μου, οι πληθυσμοί αυτοί να παραμένουν στις χώρες τους και να μην υφίστανται τα δεινά της περιπλάνησης. Έχει τεθεί από χρόνια το ερώτημα: λιγότερο πληθυσμό με ζωή επιπέδου ή πλήθη με αγώνα για την επιβίωση.

Αν βασιστούμε σε επιστημονικά δεδομένα όπως: στις πλούσιες χώρες οι γεννήσεις μειώνονται  στα πλουσιότερα στρώματα ενώ , όσο μια χώρα μένει σε κατάσταση φτώχειας, τόσο ο πληθυσμός της αυξάνεται,- σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής που άλλαξε το επίπεδο ζωής, ανέβηκε ο προσδόκιμος χρόνος ζωής, αλλά η μείωση των γεννήσεων εξουδετέρωσε αυτόν τον παράγοντα-  μια λύση θα μπορούσε να βρίσκεται σε κίνητρα μείωσης των γεννήσεων στις υπανάπτυκτες χώρες ώστε να επέλθει μακροπρόθεσμα μια ισορροπία πληθυσμού και παραγωγής. Σε μεγάλες χώρες της Ν.Α.Ασίας έχουν εφαρμοστεί προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού με αντικείμενο τη μείωση των γεννήσεων με την προσδοκία οι επόμενες γενιές να μην  είναι πολυπληθείς πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούν να ζουν με κάποια άνεση.

Αυτό όμως που  μπορεί να αναστρέψει την κατάσταση, είναι:  η διεθνής κοινότητα να αποφασίσει ότι στις ίδιες αυτές χώρες είναι αναγκαίο  να γίνουν γενναίες επενδύσεις, να δοθούν ευκαιρίες εργασίας αποτρεπτικές για μετανάστευση σε χώρες  όπου σήμερα οι συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, είναι άθλιες . Όπου έγινε αυτό στη Νοτιοανατολική Ασία, περιορίστηκε η μετανάστευση.  Έτσι, αφού είναι αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα ότι στις ανεπτυγμένες κοινωνίες η γεννητικότητα είναι χαμηλή, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου ίσως συντελέσει στη μείωση της γεννητικότητας. Η απασχόληση στον ίδιο τους τον τόπο, κάτω από ανθρώπινες και αξιοπρεπείς συνθήκες, πιθανόν να ανακόψει τα μεταναστευτικά ρεύματα. Η χρήση εξάλλου  της  τεχνολογίας με τέτοιο τρόπο  ώστε να μην επιβαρύνεται το περιβάλλον, η ορθή εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών εκεί όπου υπάρχουν, είναι δυνατόν   να δημιουργήσουν  συνθήκες αποτρεπτικές έτσι  ώστε οι άνθρωποι να μένουν στις πατρίδες τους . Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε τεχνολογικό ή φαρμακευτικό μέσο για τον έλεγχο των γεννήσεων. Φυσικά υπάρχει και ο αντίλογος περί του μύθου του υπερπληθυσμού. Κάποια στιγμή στους Διεθνείς Οργανισμούς πρέπει να αρχίσει ένας  σοβαρός διάλογος. 

                                                                                                       Αίγιο – Απρίλης 2020

                                                                                                       Δημήτρης Τζεβελέκας

                                                                                            

                            

Υ.Γ Ως επιστέγασμα του προηγούμενου άρθρου μου για την εσωστρέφεια κρατών και την απουσία διεθνούς αλληλεγγύης ήλθαν οι αποφάσεις του Καζακστάν και της Ρωσίας για απαγόρευση εξαγωγής σιτηρών καθώς και η κατακράτηση από άλλους υγειονομικού υλικού που προοριζόταν για άλλες χώρες. Έτσι εμφανίζεται η Κίνα, με ένα αμφιλεγόμενο καθεστώς, να προωθεί προγράμματα αλληλεγγύης βαδίζοντας σιγά-σιγά προς την πρωτοκαθεδρία.

ΣΠΟΥΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΈΡΙΑ-με αφορμή τους ελεύθερους πολιορκημένους

                               

Σε λίγες ημέρες θα τιμήσουμε πάλι ένα κορυφαίο γεγονός της Επανάστασης του ’21, την Έξοδο του Μεσολογγίου. Άραγε αυτό που συνέβη τότε ήταν μια αντίδραση της στιγμής, αποτέλεσμα των συγκεκριμένων συνθηκών; Θα προσπαθήσω να δείξω ότι η στάση των ανθρώπων αυτών είναι απόρροια μιας συλλογικής συνείδησης που έρχεται από το παρελθόν, συνεχίζεται μέχρι σήμερα και καθορίζει τη συμπεριφορά μας ως ατομικότητες και ως σύνολο, όπως έχει εκφραστεί στο γραπτό λόγο.

 Στην προφορική και γραπτή παράδοσή μας έχουμε πλήθος αναφορών, στιγμών, κατά τις οποίες ο λαός αυτός πήγε πέρα από τα όρια που ορίζει η λογική, και προχώρησε σε πράξεις μεγαλείου. Έτσι και η απόφαση των Μεσολογγιτών δεν προέκυψε τυχαία, αλλά την υπαγόρευσε αυτόματα αυτή η παράδοση, που λειτουργεί κάθε φορά που απαιτείται. Και μέχρι τη σύγχρονη ιστορία μας συνεχίζεται η ίδια συνέπεια λόγων και πράξεων. Αρχίζω λοιπόν από τα παλιά και φτάνω στα νεότερα με συγκεκριμένες αναφορές.

 ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ Της σης λατρείας την εμήν δυσπραξίαν ουκ αν αλλάξαιμι εγώ

ΕΡΜΗΣ Όρα νυν ει σοι ταύτα αρωγό φαίνεται

ΠΡΟΜ. Ώπται πάλαι δη και βεβούλευται τάδε.                                                                          Μετάφραση

-Εγώ ποτέ δεν θα αντάλλασσα τη δική μου δυστυχία με το να γίνω υπηρέτης σαν εσένα

-Σκέψου τώρα αν αυτά σε ωφελούν.

-Τα έχω δει και τα έχω αποφασίσει από καιρό.

                                                            Αισχύλου Προμηθέας Δεσμώτης

Στην Οδύσσεια ο ήρωας ελεύθερος περιπλανιέται και απολαμβάνει  το θεσπέσιο τραγούδι των Σειρήνων με τη θέλησή του δεμένος-ελεύθερος στο κατάρτι.

Ο Λεωνίδας στις Θερμοπύλες στέκεται όρθιος φωνάζοντας ΜΌΛΩΝ ΛΑΒΕ παρόλο που έχει επίγνωση της πραγματικότητας.

Ο Περικλής στον Επιτάφιό του τονίζει  ‘εύδαιμον το ελεύθερον, το δ ελεύθερον,το εύψυχον΄ δηλ. η ελευθερία είναι ευτυχία, αλλά η ελευθερία ενυπάρχει στην ευψυχία.

Και στα νεότερα χρόνια  Ο  Ρήγας διαλαλεί καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή……

Το σύνθημα του 1821 ελευθερία ή θάνατος ταυτίζοντάς τα.

Ο Κάλβος ξεκάθαρα διατυπώνει το λόγο του: θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία.

Ο Δ. Σολωμός γράφει τους ελεύθερους πολιορκημένους, τον απόλυτο ύμνο της ελευθερίας.

Ο Καζαντζάκης θέλει να είναι ελεύθερος από το φόβο, ακόμα κι από την ελπίδα.

Ο Καβάφης κάνει στίχους τις Θερμοπύλες ως μέγιστο σημείο αναφοράς για να τιμήσει την ανωτερότητα ενός αγώνα που δεν ενδιαφέρει η τυπική νίκη.

Ο Σεφέρης βλέπει του ήρωες να προχωρούν στα σκοτεινά.

Ο Σινόπουλος βάζει τον καιόμενο να βαδίζει έξω από το φόβο.

Και ο Μ. Μητσάκης υμνεί τον Παπαφλέσσα στην οικειοθελή θυσία του στο Μανιάκι.

Και πόσες  άλλες αναφορές μπορούμε να κάνουμε  στη γραπτή και προφορική μας παράδοση.

Αν εξετάσουμε με προσοχή τις παραπάνω καταγραφές, θα διαπιστώσουμε πολλά κοινά χαρακτηριστικά που διατρέχουν το λόγο, τις αποφάσεις που λαμβάνονται, τις συμπεριφορές και τις πράξεις που περιγράφονται.

Το πρώτο που διακρίνουμε είναι το στοιχείο της γνώσης. Οι πρωταγωνιστές   των παραδειγμάτων  γνωρίζουν από πριν αυτό που αποφασίζουν να κάνουν. Ξέρουν τι είναι, τι επακολουθεί. Αναμένουν τις συνέπειες ή αδιαφορούν γι’ αυτές ή έχουν φύγει πέρα από τη λογική συσχέτιση πράξης-τιμωρίας.

Το δεύτερο στοιχείο σαν συμπλήρωμα του πρώτου είναι η απόφαση. Παρά τις υπαγορεύσεις της λογικής προχωρούν σε πράξεις. Και επειδή διαθέτουν την ευψυχία, την τόλμη, προχωρούν στην επιτέλεση του έργου τους και μ’ αυτό τον τρόπο  συμπληρώνεται το τρίπτυχο με την ευθύνη. Διαθέτουν το θάρρος να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεων τους.΄

 Αυτό αποτελεί την ανώτατη έκφραση της ελευθερίας ως κάτι το εξερχόμενο κι όχι το εισερχόμενο. Είναι η ανώτατη μορφή ελευθερίας, η ηθική ελευθερία , αυτή που κατακτιέται και δεν χαρίζεται για να θυμηθούμε τον Ευάγγελο Παπανούτσο. Θα μπορούσαν να λειτουργήσουν διαφορετικά; Ναι. Ο Προμηθέας να συμβιβαστεί με το Δία, να κερδίσει την εύνοιά του και να λυθεί από το βράχο απολαμβάνοντας τη ζωή του. Ο Λεωνίδας να λυγίσει μπροστά στην πραγματικότητα της Περσικής  υπερδύναμης. Ο Ρήγας προτιμά μια ώρα ελεύθερη ζωή και εκτελείται γι’ αυτό γιατί γνωρίζει πως, όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά. Οι αγωνιστές του ΄21 να ζητήσουν καλύτερη ζωή, ελευθερίες που τους υποσχόταν ο Σουλτάνος και άλλοι με Πατρικές διδασκαλίες  και να μη βάλουν στο ισοζύγιο το θάνατο.

Το κορυφαίο γεγονός, οι πολιορκούμενοι του Μεσολογγίου, αν και έχουν  χάσει τα πάντα και θα αναμενόταν η παράδοσή τους με εξασφάλιση της ζωής  τους, υψώνονται πάνω από τα ανθρώπινα, απελευθερώνονται από κάθε δεσμό, ελπίδα, από υλικές ανάγκες, ακόμα κι από το φόβο του θανάτου, και αποφασίζουν έξοδο- για πού άραγε;- ενώ γνωρίζουν πως έξω τους περιμένει ο όλεθρος. [ Τα μάτια μου δεν είδαν τόπο  ενδοξότερο από τούτο το αλωνάκι ψάλλει ο Δ. Σολωμός]

 Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά ακούγεται ο λόγος του Γ. Σεφέρη πάνω από 100 χρόνια μετά μιλώντας για τον Μιχάλη που έφυγε μ΄ ανοιχτές πληγές από το νοσοκομείο  τη νύχτα εκείνη που έσερνε το ποδάρι του στη συσκοτισμένη πολιτεία όταν  ούρλιαζε…. στα σκοτεινά πηγαίνουμε, στα σκοτεινά προχωρούμε[Ο τελευταίος σταθμός]

Ο Καβάφης θέλει οι ήρωές του να φυλάττουν Θερμοπύλες κι ας ξέρουν ότι οι Μήδοι θα περάσουν και μεγάλη τιμή τους πρέπει. Ο Καζαντζάκης θέλει την ελευθερία ακόμα κι από τα δεσμά της ελπίδας και του φόβου για το κάθε τι και από το θάνατο βέβαια. Αλλά και ο Καιόμενος του Σινόπουλου αποτελεί μια ανατριχιαστική στιγμή εξόδου από την  μη ανεκτή κατάσταση μιας δικτατορίας και σηματοδοτεί  μια ανώτερη στάση ζωής. Κοντά σ’ αυτούς και ο Μ. Μητσάκης στο Φίλημα, το κύκνειο άσμα του  Παπαφλέσσα, βάζει τον εχθρό να τιμά τον πραγματικά γενναίο, αυτόν που επανέλαβε το Λεωνίδα.

Και τόσοι άλλοι, κάθε τάξης και προέλευσης, όπως ο τοκογλύφος Ταμβακόπουλος που σκοτώνεται πολεμώντας τον Ιμπραήμ στα Τρίκορφα της Αρκαδίας , καθώς και ο λαμπρός Πατρινός Ι. Παπαδιαμαντόπουλος που υπερασπίζεται το Μεσολόγγι. Και επιπλέον οι ανώνυμοι στο Αρκάδι, οι Σουλιώτισσες και τόσοι άλλοι αφανείς και επώνυμοι. Και το ΌΧΙ στους Ιταλούς που απάλυνε τον πόνο της μικρασιατικής καταστροφής, υπαγορεύτηκε απ’ αυτήν την παράδοση. Ακόμα ηχεί ο στερνός λόγος του αγωνιστή που είναι στημένος για εκτέλεση από τους Γερμανούς-εγώ ήλθα από την Ιωνία, εσείς από πού ήλθατε;[ΘΙΑΣΟΣ του Αγγελόπουλου]

Όλη αυτή η αναφορά καταδεικνύει μια αδιάλειπτη συνέχεια  με πολλές μορφές ενός έρωτα για την ελευθερία  των κατοίκων αυτού του τόπου, όπως δίνεται μέσα από αποσπάσματα της λογοτεχνίας μας σε μια διαχρονική καταγραφή, που αναπαράγουν ένα αλώβητο από το χρόνο πρότυπο. Άνθρωποι που διαθέτουν την τόλμη να αναλαμβάνουν  την ευθύνη όσων πράττουν, δίνοντας τη ζωή τους χωρίς να προκαλούν δεινά σε αθώα θύματα των πράξεων τους. Το αντίθετο μάλιστα.  Έτσι βλέπω το Μεσολόγγι, ως ένα κομβικό σημείο όπου συναντιέται η Αρχαία ιστορία με την Νεότερη σε στιγμές που διακυβεύεται η ελευθερία. Αυτό μας καθορίζει και ελπίζω να συνεχιστεί.

Υ.Γ. Εννοείται ότι υπάρχει πλήθος κειμένων στη λογοτεχνία μας με ανάλογο περιεχόμενο. Επέλεξα αυτά γιατί  λίγο- πολύ οι περισσότεροι τα έχουν προσεγγίσει στα Σχολικά  κείμενα Αρχαίων και Νέων Ελληνικών.

Απρίλης     2020

Δημήτρης Τζεβελέκας

ΔΥΟ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ

                 

Στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία έχουμε δύο μύθους με κοινά σημεία, τον έναν του Σισύφου και τον άλλον του Ταντάλου, που στέλνουν διαχρονικά μηνύματα και στον άνθρωπο ατομικά και στους λαούς ή τα οργανωμένα κράτη. Ο Σίσυφος και ο Τάνταλος, βασιλείς και οι δύο στην Κόρινθο και στη Φρυγία αντίστοιχα , είτε γιατί πρόσβαλαν τους Θεούς και  δεν υπάκουσαν στις εντολές τους, είτε γιατί αγνόησαν τη δύναμή τους, έθεσαν σε δοκιμασία την παντογνωσία τους και  θέλησαν  οι ίδιοι να εξισωθούν με αυτούς διαπράττοντας ΄΄Ύβριν,’’ καταδικάστηκαν από τους θεούς, στον κάτω κόσμο, ο Σίσυφος να σπρώχνει ένα βράχο προς την κορυφή ενός βουνού και, όταν σχεδόν έφτανε εκεί, ο βράχος να κυλά  πάλι στα ριζά του βουνού [έτσι το μαρτύριο άρχιζε πάλι από την αρχή], κι ο Τάνταλος, αφού ρίχνεται σε έναν μεγάλο λάκκο  γεμάτο νερό  πάνω από τον οποίο κρέμονται  κλαδιά με καρπούς, όταν δοκιμάζει να κόψει ένα φρούτο, να υψώνονται ώστε να μην τα φτάνει και, όταν σκύβει να πιεί νερό, αυτό να αποτραβιέται, σε ένα μαρτύριο δηλ. αιώνιας πείνας και δίψας. Αυτά λένε οι δυο μύθοι, που ,κατά τη γνώμη μου, λειτουργούν συνέχεια στη ζωή των ανθρώπων και αποτελούν τη μια αλήθεια, τη δική μας, την ανθρώπινη.

 Σκέφτομαι λοιπόν πόσα εκατομμύρια άνθρωποι έσπρωχναν και σπρώχνουν τον δικό τους βράχο[προσωπικό όνειρο] ή ένας λαός τον δικό του[συλλογικό όραμα] και ποτέ δεν έφτασαν εκεί γιατί κάτι τους ξέφευγε  κάθε φορά και ξεκινούσαν  από την αρχή. Πόσοι προσπάθησαν, αγωνίστηκαν και έδωσαν τα πάντα για να κόψουν έναν καρπό ή να πιουν λίγο νερό και δεν το κατάφεραν.

 Οι δύο αυτοί μύθοι πολλές φορές επαληθεύτηκαν στην ιστορία και στα δύο επίπεδα. Εδώ θα σταθώ στο συλλογικό: πλήθος ανθρώπων επένδυσαν σ΄ ένα όραμα, αυτό που ξεπερνά το ατομικό και αφορά το όλον, απέτυχαν και αργότερα κατάλαβαν πως όλη η προσπάθεια αφορούσε ένα αδειανό πουκάμισο, μιαν Ελένη που όμως δεν ήταν στην Τροία για να θυμηθούμε το Γ. Σεφέρη [ είδωλον ην]. Συνεχίζουν όμως, γιατί γνωρίζουμε ότι, αν μια συλλογική πίστη διαψευσθεί, τόσο την υπερασπίζονται οι πιστοί  ψάχνοντας επιχειρήματα για το σκοπό αυτό μεταβαλλόμενοι έτσι σε Σισύφους. Και οι απλοί άνθρωποι περπάτησαν  ως τραγικοί ήρωες μιας τραγωδίας, οι οποίοι  πορεύονται μοναχικοί μέχρι τη συντριβή. Συνεχίζουν όμως να σπρώχνουν το βράχο. Αυτή ίσως είναι η θυσία, το ταξίδι, αλλά έχει βάσανο μεγάλο, διαψεύσεις και νέες προσδοκίες. Όμως και η πραγμάτωση είναι σκοπός και η Ιθάκη είναι ωραία, αλλά  ποτέ δε φτάνουν.

Κάνω τώρα ένα άλμα και φτάνω στη χώρα μας με μια σύντομη αναφορά σε κορυφαίες στιγμές του εθνικού μας βίου. Ο Σίσυφος και ο Τάνταλος είναι μια συνεχής συντροφιά. Μας συνοδεύουν από την αρχή του αγώνα για εθνική ανεξαρτησία . Στη διάρκειά του την ώρα που ο βράχος έφτανε στην κορυφή, ένας μικρός εμφύλιος τον έφερε παλι κάτω και μόνο με την παρέμβαση των Δυνάμεων της εποχής περισώθηκε η κατάσταση.

Κι ο θρίαμβος των Βαλκανικών πολέμων και του Α΄ Παγκοσμίου, που έδωσε τεράστια έκταση στη χώρα μας με τη Συνθήκη των Σεβρών, μετατράπηκε με τον Εθνικό Διχασμό στην πανωλεθρία  της  Μικρασιατικής  εκστρατείας. Και πάλι από  την αρχή στη συνέχεια για την τακτοποίηση των αδελφών προσφύγων. Και στον μεσοπόλεμο ο διχασμός είναι εδώ: δικτατορίες, κινήματα στο όνομα του λαού και της Δημοκρατίας.

 Πριν προλάβουμε να συνέλθουμε στο μεταξύ, ξεσπά και ο μεγάλος πόλεμος και η χώρα μας βρίσκεται για μια ακόμη φορά σε μια πολεμική περιπέτεια και σε μια βάρβαρη Κατοχή. Και τα έπη του 1940 και της  Εθνικής Αντίστασης, τα ΌΧΙ, που σηματοδοτούν τη συνέχεια μιας  στάσης ενός μικρού λαού, την ώρα που ήλθε η απελευθέρωση, αντί να τη χαρούμε και να ξεκινήσουμε μια καινούρια ζωή την ώρα που φτάναμε στην κορυφή, αρχίσαμε να μετράμε τους νεκρούς του εμφυλίου.

 Κι όταν η Ελλάδα μπήκε στην πιο λαμπρή της  δεκαετία -στα τέλη του ’50 ως τα μέσα του ’60, τότε η ανάταση αυτή ανακόπηκε από την Απριλιανή δικτατορία, που έληξε με μια νέα τραγωδία, την  Κυπριακή απώλεια. Έτσι για πολλοστή φορά κληθήκαμε να σπρώχνουμε το βράχο της προόδου προς την κορυφή του βουνού.

Και τώρα, που μετά 10 χρόνια μνημόνια και τόσα άλλα δεινά η χώρα είχε αρχίσει να βρίσκει με κοινή προσπάθεια το δρόμο της, έρχεται ένας ιός και μας στέλνει πάλι στη βάση του βουνού  για να ξαναρχίσουμε το αιώνιο μαρτύριο του Σισύφου. Ο παράγοντας αυτός είναι βέβαια εξωγενής, αλλά αφορά κι εμάς ως μέλη της παγκόσμιας κοινότητας για ό τι έχει κάνει και συνεχίζει να κάνει στο φυτικό και ζωικό  βασίλειο.

Σαν μια τιμωρία για μια διαρκή ΄΄ΥΒΡΙ΄΄που διαπράττουμε. Ο  πανταχού παρών Διχασμός μας άραγε; Το πιο πιθανό που δε μας αφήνει ποτέ . Αλλά και χρόνους πολλούς ζήσαμε έξω από τα όριά μας, πέρα από το μέτρο που υπαγόρευε η λογική. Ό τι κι αν επικαλεστούμε, πιστεύω πως πάνω απ’ όλα βρίσκεται η δική μας ευθύνη. Δεν είναι περίεργο το αποτέλεσμα ερευνών που δείχνουν ότι ο Έλληνας όταν κοιτάζεται στον καθρέφτη ,βλέπει τον Περικλή, τον  Μεγαλέξανδρο, τον Κολοκοτρώνη, το Βενιζέλο και τόσους ανάλογους κι όχι έναν χωρίς φωτοστέφανο ή τον γνωστο παιδικό του ήρωα που θαυμάζει, αλλά ενδόμυχα αποστρέφεται;

Έρχεται τώρα και πάλι η ώρα ν’ αρχίσουμε να σπρώχνουμε το βράχο προς την κορυφή και να δοκιμάσουμε να κόψουμε αληθινούς καρπούς και να πιούμε νερό από τη λίμνη των αγαθών, υποθέτω ενωμένοι, γιατί ακούγονται και κάποιες φωνές που κρύβουν έναν ρεβανσισμό απολύτως ακατανόητο από εμένα τουλάχιστον. Κάποια στιγμή-πού ξέρεις-μπορεί και σε συλλογικό επίπεδο, όπως τώρα συμβαίνει σε ατομικό με τις τόσες διακρίσεις των νεότερων σε παγκόσμιο επίπεδο, ίσως καταφέρει ο Ελληνικός λαός να ανεβάσει το βράχο στην κορυφή κουνώντας το δάχτυλο από εκεί όχι στους θεούς μα στο Σίσυφο και στον Τάνταλο γιατί εμείς τα καταφέραμε. Αρκεί να μην προκύψει κάποιος νέος Διχασμός.

Υ.Γ. Κάπως έτσι βλέπω τον αείμνηστο Μανόλη Γλέζο, έναν Σίσυφο της νεότερης και σύγχρονης Ιστορίας μας.                                                                                                                                                                           

                                               Δημήτρης Τζεβελέκας.       Αίγιο- Απρίλης 2020