ΕΛΛΑΔΑ: ΜΙΑ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Όταν ο Όμηρος έγραφε την Οδύσσεια του, δε μπορούσε να φανταστεί ότι στην ουσία έγραφε για την πορεία ενός λαού, ότι στην περιπέτεια του Οδυσσέα συμπυκνώνεται η ανάλογη των Ελλήνων και ότι θα αποτελέσει τη βάση της ιστορίας  του.

"Άλλος γυρεύει άγκυρα κι άλλος πανί" λέει ένας στίχος του Άλκη Αλκαίου. Περιττό ν’ αναφέρω τι ταιριάζει στους Έλληνες. Από την πρώτη παρουσία τους ποτέ δεν έριξαν άγκυρα, αλλά πάντοτε ανήσυχοι, καινοτόμοι, ταξίδεψαν, ερεύνησαν, έζησαν και ζουν παντού. Η πορεία ενός λαού φαίνεται από την ιστορική του διαδρομή. Από του πρώτους αποικισμούς, από την Αργώ του Ιάσωνα, από τα ταξίδια των Μινωιτών πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες ( Γιβραλτάρ) μέχρι σήμερα οι Έλληνες ποτέ δεν αγκυροβόλησαν μετά από κάθε επίτευγμα. Ο Οδυσσέας είναι μέσα τους, είναι ο εαυτός τους. Ο ταξιδευτής, ο πολυμήχανος, αυτός που γυρίζει τον κόσμο με σκοπό μια Ιθάκη είτε ως πραγματικότητα είτε ως διαρκές φερόμενον εντός του παίρνει σάρκα και οστά στο πρόσωπό τους.

 Αλλά ο Έλληνας πάει πιο πέρα από τον Όμηρο, τον Καβάφη και ακολουθεί τους δρόμους της ποίησης του Δάντη, του Τένισον, του Τζόυς και του Καζαντζάκη που θέλουν τον Οδυσσέα να συνεχίζει, να μην ησυχάζει, να μπαίνει σε νέες περιπέτειες  σε μια διαρκή περιπλάνηση για να δει και να μάθει όσα δεν πρόλαβε, πράγμα που μας ταιριάζει περισσότερο.

 Αυτήν την  πορεία ακολουθεί αιώνες τώρα αυτός ο λαός με περιπέτειες, μεταπτώσεις, θριάμβους και καταστροφές, με κορυφώσεις και πτώσεις μέσα σ’ ένα διαρκές ταξίδι.  Επινόησε και γλύτωσε από τον Πολύφημο, μαγεύτηκε από την Κίρκη, πέρασε αλώβητος από τη Σκύλα και τη Χάρυβδη, ξέφυγε από την Καλυψώ  ισορροπώντας πάνω στο όριο δίπλα στη θάλασσα, διασχίζοντας τη θάλασσα, βουβό παρατηρητή και μάρτυρα της περιπέτειας.

 Από την Αθηναϊκή Δημοκρατία, την κυρίαρχο των θαλασσών, και το μεγαλείο της στον Μεγαλέξανδρο, το βασιλιά, που πήγε πολύ πιο πέρα από εκεί που πήγαν οι άλλοι. Από τον Ελληνικό κόσμο, στον Ελληνιστικό της παγκοσμιότητας, ένα κράμα του Ελληνικού και Ασιατικού  πνεύματος που έδωσε έναν Οικουμενικό  χαρακτήρα στον καινούριο κόσμο της μιας κυρίαρχης γλώσσας, της Ελληνικής.

Κι όταν ήλθε η παρακμή, πάλι ταξίδεψε με την πνευματική του κληρονομιά που οδήγησε στην Αναγέννηση και αργότερα στο κίνημα του Διαφωτισμού. Φανταστείτε να είμαστε συμμέτοχοι ενεργά στην Αναγέννηση. Πόσους ζωγράφους, γλύπτες, διανοητές, συγγραφείς και λοιπούς άλλους θα είχαμε αναδείξει!  Πόσοι θαλασσοπόροι με τις καραβέλες τους  θα ταξίδευαν στους νέους τόπους, αυτοί που με μικρά ιστιοφόρα αλώνιζαν στη Μεσόγειο!

Αλλά βυθιστήκαμε για πάρα πολλά χρόνια σ’ ένα βαθύ σκοτάδι, όπου χάσαμε και τ’ όνομά μας ακόμη. Το όνομα Έλληνας είχε ξεχαστεί και ως κατάλοιπα έμεναν μεγάλες πέτρες, μάρμαρα σπασμένα, θέατρα και μισογκρεμισμένοι ναοί μιας άλλης θρησκείας. Όμως επιβιώσαμε και στην Τουρκοκρατία και ιδρύσαμε σχολεία, ταξιδέψαμε, ξενιτευτήκαμε, πήραμε στα χέρια μας το εμπόριο στη Μεσόγειο. Όργωναν με τα πλοία τους  τις θάλασσες ιδρύοντας εμπορικούς σταθμούς και παροικίες  δημιουργώντας  τον Ελληνισμό της Διασποράς, όπου έπεσαν οι πρώτοι σπόροι, τα πρώτα μηνύματα του Διαφωτισμού κι άρχισε να διαμορφώνεται η εθνική μας συνείδηση. Έτσι φτάσαμε στην εθνική αφύπνιση  και στην Επανάσταση με την οποία  διεκδικήσαμε και κερδίσαμε την ανεξαρτησία  κι γίναμε πάλι ένα ελεύθερο κράτος. Και μην ξεχνάμε: Στη θάλασσα κρίθηκε το 1821.

 Βρήκαμε τις ρίζες μας, ΄΄τις μεγάλες πέτρες΄΄ που ιστορεί ο Γ. Σεφέρης, τις σηκώσαμε και πορευτήκαμε, ένας μικρός λαός με τεράστια ιστορία. ΄΄Πατώντας΄΄ πάνω στα μάρμαρά του, στο αρχαίο μεγαλείο, κάποτε με υπερβολή, προχώρησε όπως έχει υμνηθεί από τους ποιητές του. Τώρα εδώ και 200 χρόνια  συνεχίζει το ταξίδι του Οδυσσέα, πέφτει, σηκώνεται, ναυαγεί, παλεύει με τα κύματα, με τον εαυτό του και τους άλλους. Οργανώνεται σαν κράτος, θριαμβεύει σε πολέμους και επεκτείνει τα σύνορά του, θρηνεί καταστροφές, απορροφά τους πρόσφυγες, αντιστέκεται στους τελευταίους εισβολείς, αλλά εμπλέκεται και σε εμφύλιο. Γέννησε τη Δημοκρατία, αλλά έβγαλε και δικτάτορες.

Και σήμερα, αιώνια θαλασσοδαρμένος, σαν ένας σύγχρονος Οδυσσέας ταξιδεύει παντού, θαλασσοκράτορας ,σε κάθε γωνιά του κόσμου σχηματίζοντας πυρήνες Ελληνικού τρόπου, φορείς ηθών και εθίμων της πατρίδας τους, που αντιστέκονται στην ισοπέδωση. Στελεχώνει με ξεχωριστό επιστημονικό δυναμικό Ερευνητικά κέντρα και Πανεπιστήμια σ’ όλον τον κόσμο συμβάλλοντας καθοριστικά στην Γενική πρόοδο. Όπου κι αν πάμε, τη συναντάμε. Αυθαιρετώντας λέω πως δεν πειράζει, ας μας πληγώνει.[Όπου κι αν ταξιδέψω, η Ελλάδα με πληγώνει] Γ.Σεφέρης.

Κι αν στην πορεία πέφτουμε σε λάθη, σε αστοχίες, πρέπει να παίρνουμε παραδείγματα από τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του: όσο ήταν ενωμένοι, ο άνεμος ήταν ούριος και το ταξίδι αταλάντευτο. Το όλον πάνω απ’ όλα. Ένα τρελοβάπορο σύμφωνα με τον Οδ. Ελύτη είμαστε αλλά αξιαγάπητο. Γι’ αυτό η Οδύσσεια, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είναι το Εθνικό μας ανάγνωσμα, το ένα  βιβλίο της ζωής του Έλληνα.

 Έτσι ολοκληρώνεται η προσωπική μου εικόνα για τον ελληνισμό. Ο Οδυσσέας και ο Σίσυφος είναι  τα  πρόσωπά του. Ούτε ανώτεροι είμαστε άλλων ούτε κατώτεροι. Είμαστε αυτοί.

Αρκετά κατορθώσαμε, μα πάντα πολλά μένουν ακόμα για να γίνουν.

Κι αν δυνατοί δεν είμαστε σαν πρώτα στα παλιά τα χρόνια, που δικά μας ήταν

γη και ουρανός,

είμαστε ακόμα κάτι, γιατί καρδιές ανδρείες δεν θ’ αλλάξουν

κι αν ο καιρός κι η μοίρα τις κουράσουν,

μα στο έργο σταθεροί και στον αγώνα βαθιά τους ζωντανή θέληση μένει,

που δύναμη καμιά δεν τη δαμάζει.

   Οδυσσέας του Άλφρεντ Τένισον.    Μετάφρ. Μαρ. Σιγούρου.

 Αίγιο Απρίλης 2020                       Δημήτρης Γ. Τζεβελέκας