Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΓΝΩΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΥΠΟΘΕΣΗ

 Πολλές φορές ακούγεται σε συζητήσεις, σε ομιλίες ή άλλες εκδηλώσεις η φράση: στο σχολείο δε μάθαμε τίποτα κυρίως σε θέματα Ιστορίας ή και Λογοτεχνίας. Κι όμως η Ιστορία διδάσκεται 12 χρόνια στις βαθμίδες της εκπ/σης και μάλιστα σε βαθμό κατάχρησης όσον αφορά ορισμένα κεφάλαια. Η Ελληνική, η Ευρωπαϊκή αλλά και η ιστορία άλλων χωρών δίνεται στα βασικά της σημεία. [Προϊστορικοί λαοί, Αίγυπτος, Ρωμαίοι, Βυζάντιο, Τούρκοι, βαρβαρικά φύλα, οι ανακαλύψεις νέων χωρών, τα μεγάλα ταξίδια, η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός, οι μεγάλες επαναστάσεις στην Αμερικανική Ήπειρο και τόσα άλλα γεγονότα που μπορώ να αναφέρω].

Το ζήτημα δεν βρίσκεται στην έλλειψη θεματολογίας. Το πρόβλημα προκύπτει από τα νέα ακούσματα ενός ακροατή ή στοιχεία που διαβάζει ένας αναγνώστης στη μετασχολική ζωή. Αν μείνει κάποιος στη σχολική γνώση, είναι φανερό ότι θα νιώσει έκπληξη και ίσως αντιδράσει γι’ αυτά που ακούει στη συνέχεια. Αναθεωρήσεις πραγμάτων που είχε ακούσει στο σχολείο, αλήθειες που κατέρρευσαν ή και αλήθειες που δεν  είπε το σχολείο.

Αυτό όμως είναι φυσιολογικό. Το σχολείο δεν είναι ερευνητικό κέντρο. Σκοπός του είναι η διδασκαλία όχι η έρευνα που αποτελεί αντικείμενο της Ιστορικής επιστήμης. Εξάλλου στην εποχή μας όπου η πρόσβαση στη γνώση είναι πανεύκολη, προτείνεται ως βασική επιλογή και η αυτομόρφωση.

Το σχολείο δίνει τη μεγάλη εικόνα λ.χ. της Επανάστασης του 1821 και δε μπαίνει σε λεπτομέρειες που ίσως αργότερα ανακαλύπτει κάποιος. Πολλοί ξαφνιάζονται από αυτά που ακούν ή διαβάζουν. Η έρευνα έχει προχωρήσει πάρα πολύ, νέα στοιχεία έρχονται στο φως, αρχεία ανοίγουν και πολλές φορές το μέχρι χθες δεδομένο σήμερα αναθεωρείται ή και καταρρίπτεται. Γίνονται επιπλέον σφάλματα στη θέαση και κριτική του παρελθόντος, των πρωταγωνιστών στα γεγονότα αφού μερικοί κάνουν αυτό που ονομάζουμε στην Ιστορία προβολή του παρόντος στο παρελθόν, των σημερινών συνθηκών στο χθες, το οποίο κρίνουν με τα σημερινά μέτρα.

Λειτουργούν επιπλέον με στερεότυπες αντιλήψεις απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις που πολλές φορές ξεκινούν από σταθερές πολιτικές θέσεις χωρίς να αναρωτιούνται αν κάτι έχει αλλάξει, αν υπάρχουν καινούρια στοιχεία που ενισχύουν ή απορρίπτουν την άποψή τους. Έτσι έχουν εύκολες απαντήσεις για όλα, αλλά ταυτόχρονα ξαφνιάζονται και αντιδρούν όταν ακούσουν κάτι που ανατρέπει το στερεότυπό τους π.χ. οι κοτζαμπάσηδες ήταν μια άτιμη φάρα ανθρώπων που δεν ήθελαν την Επανάσταση, οι Φαναριώτες τέρατα κ.λπ., ενώ ο λαός έδωσε τα πάντα[χωρίς το τελευταίο να το αρνούμαι].

Αποσιωπούνται ή παραλείπονται αλήθειες που έπρεπε να τονίζονται ιδιαίτερα γιατί δείχνουν το δρόμο της επιτυχίας διαχρονικά της χώρας. Και εξηγούμαι: ο πόλεμος της ανεξαρτησίας κυρίως κρίθηκε στη θάλασσα, όπως ο πόλεμος εναντίον των Περσών στην Αρχαία Ελλάδα και σαν συνέχεια ο θρίαμβος των Βαλκανικών πολέμων. Ο στόλος ήταν εκείνος που εμπόδισε τους Τούρκους να μεταφέρουν στρατό από τη Μ. Ασία στην Πελ/σο κι έτσι να ριζώσει η Επανάσταση. Μια φορά δεν το κατάφερε και ο Ιμπραήμ απείλησε με την  καταστολή της. Αλλά και η λύση στη θάλασσα δόθηκε, στο Ναυ[β]αρίνο.

 Με απλουστευμένα ερμηνευτικά σχήματα προσπαθούν να καταλάβουν ένα τεράστιο γεγονός, πολυσύνθετο που αφορά ένα έθνος το οποίο τότε συνειδητοποιεί την ύπαρξή του. Ακόμα και σήμερα μετά από τόσα χρόνια το ΄21 διαιρεί: ήταν εθνική ή κοινωνική η Επανάσταση στη βάση αναλογικών συλλογισμών ανάμεσα στο χθες και το σήμερα ξαναφέρνοντας στην επιφάνεια θέματα για τα οποία  η έρευνα έχει καταλήξει.

Φαίνεται παράξενο που σε μια Επανάσταση παρατηρήθηκαν συγκρούσεις για τον έλεγχο της κεντρικής εξουσίας Όπου όμως  έχουμε τέτοια γεγονότα, ακριβώς το ίδιο συμβαίνει. Μήπως αναφερόμαστε σε καμιά ιδανική πολιτεία με ξεχωριστούς ανθρώπους;  Όλα ,κατά τη γνώμη μου, ήταν λογικό να συμβούν. Σκεφτείτε τις αγριότητες που παρατηρήθηκαν στη Γαλλική Επανάσταση!

Υπάρχει και μια άλλη πλευρά που αξίζει να σημειωθεί: μια ανερμήνευτη αντίφαση παρατηρείται όταν από τη μια διαφαίνεται μια αυτοΪκανοποίηση γιατί μάθαμε κάτι αρνητικό, μειωτικό για τους προγόνους μας και την ίδια στιγμή αντιδρούμε έντονα σε όποιον τους θίξει.

 Ταυτόχρονα στη ζυγαριά βάζουμε το έργο τους στη μεριά μας ζητώντας από τους ξένους να εξοφλούν ένα αιώνιο χρέος προς αυτούς[εμάς]. Το συμπέρασμα από όλα αυτά είναι πως η Ιστορία είναι βάσανος για όποιον θέλει να δει τι συνέβη κάποτε και να σχηματίσει μια κάποια άποψη. Γιατί μην ξεχνάμε πως γνώμη σημαίνει γνώση και μάλιστα από πολλές πηγές.

 Ξαναγυρίζοντας στην αρχή καταλαβαίνει κανείς ότι το σχολείο δε μπορεί να παίξει αυτό το ρόλο και ότι η υπόθεση είναι προσωπική.  

                                                                                  Μάρτης 2020

                                                                              Δημήτρης Τζεβελέκας

                                                                                      Φιλόλογος